Niepewna przyszłość badań proweniencyjnych, które próbują odtworzyć losy zaginionych w czasie wojny w Polsce artefaktów, rodzi wiele pytań. Nasi badacze do tej pory prowadzili je w Niemczech pod patronatem Instytutu Pileckiego. Czy będą kontynuowane? Ministerstwo udziela odpowiedzi.
Pałac rodziny Sierakowskich w Waplewie Wielkim
Marek Kozubal
Z naszych nieoficjalnych informacji wynika, że nowe kierownictwo Instytutu Pileckiego rozważa przyszłość badań dotyczących zrabowanych przez Niemców w czasie wojny dzieł sztuki, których poszukiwania prowadzi polski resort kultury. – Została odwołana zaplanowana na marzec konferencja w Berlinie poświęcona proweniencji dzieł sztuki. W tym samym czasie planowana była również wystawa o polskich dziełach sztuki zrabowanych w trakcie niemieckiej okupacji – mówi nam jeden z naukowców, który zajmuje się badaniem losów utraconych artefaktów.
Odwołana konferencja w Berlinie o zrabowanych dziełach sztuki
Z naszych źródeł wynika, że decyzję podjął krótko po objęciu stanowiska dyrektora Instytutu Pileckiego prof. Krzysztof Ruchniewicz. Argumentował – jak ustaliliśmy w kilku źródłach – że okres polskiej prezydencji w UE nie jest odpowiedni na organizowanie konferencji o tematyce, która może być niewygodna dla Niemców. W wydarzeniu mieli uczestniczyć niemieccy naukowcy oraz polscy muzealnicy. Inicjatorem konferencji był berliński oddział Instytutu Pileckiego. Planowano również stworzenie programu stypendialnego dla badaczy zajmujących się proweniencją. Ta inicjatywa została pozytywnie przyjęta przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które zajmuje się poszukiwaniem i restytucją dzieł utraconych w czasie wojny.
Ustaliliśmy również, że w Instytucie Pileckiego realizowano projekt badawczy dotyczący losów kolekcji Sierakowskich z Waplewa. Nie wiadomo, czy będzie on kontynuowany, ponieważ przedstawiciele berlińskiego oddziału Instytutu mają zakaz kontaktów z mediami.
Na tropie skarbów z kolekcji Sierakowskich
O kolekcji Sierakowskich pisaliśmy w „Rzeczpospolitej” już w 2007 roku. Od 1759 roku właścicielami dóbr waplewskich była hrabiowska rodzina Ogończyk-Sierakowskich. Ich dwór nazywano Pomorskim Soplicowem. Gościli tam m.in. Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Ignacy Jan Kraszewski oraz Oskar Kolberg. Rodzina zebrała imponującą kolekcję – w tym meble, ceramikę, rzeźby, numizmaty, broń, a ściany dworu zdobiło około 500 obrazów. Wśród nich znajdowały się dzieła Dürera, Tycjana, Tintoretta, Rubensa, Bruegla i Rafaela. Część galerii malarstwa polskiego pochodziła z kolekcji ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Biblioteka liczyła 11 tysięcy woluminów.
W 1939 roku ostatni właściciele, Stanisław Sierakowski i Helena z Lubomirskich, zostali zamordowani przez Niemców, a ich kolekcja przewieziona do Gdańska na polecenie SS-Untersturmführera Johannesa Dettenberga. W 1943 roku zbiory muzealne zostały przeniesione do Turyngii oraz Hamburga. Te, które pozostały na Pomorzu, po wojnie trafiły do Warszawy i zostały rozdzielone pomiędzy dwa muzea oraz przekazane do dekoracji ministerstw i innych instytucji. Część kolekcji została także rozgrabiona.
W kolekcji Sierakowskich z Waplewa były m.in. dzieła Dürera, Tycjana, Tintoretta, Rubensa, Bruegla, Rafaela.
Czy Instytut Pileckiego nadal będzie prowadził badania nad skradzionymi dobrami kultury?
„Badania proweniencyjne są częścią zadań wyspecjalizowanej jednostki w MKiDN. W ramach reformy Instytutu Pileckiego, projekty realizowane przez jego oddziały zostaną włączone w szersze przedsięwzięcia badawcze i popularyzatorskie, które będą wyznaczane i realizowane w centrali Instytutu Pileckiego w Warszawie” – odpowiedział nam zespół prasowy Instytutu (odpowiedź nie została podpisana imiennie). W dalszej części komunikatu czytamy: „To umożliwi le
Źródło
