Według nowego badania przeprowadzonego przez Uniwersytet Hawajski, wzrost poziomu morza może spowodować zalanie ponad 50 stanowisk archeologicznych na Wyspie Wielkanocnej, czyli Rapa Nui, do 2080 roku, w tym kultowego Ahu Tongariki
Badania prowadzone pod przewodnictwem naukowca z Rapa Nui, Noaha Paoa, podkreślają wpływ zmian klimatycznych na dziedzictwo kulturowe i turystyczne wyspy.
Rdzenni mieszkańcy Polinezji od dawna nazywali tę wyspę Rapa Nui, natomiast europejscy odkrywcy nazwali ją Wyspą Wielkanocną po przybyciu w Niedzielę Wielkanocną w 1722 roku. Wyspa ta leży na obszarze około 2200 mil kontynentalnego Chile i stanowi terytorium specjalne tego kraju.
Prognozy pokazują, że sezonowe fale, nasilone przez globalne ocieplenie, mogą dotrzeć do platform ceremonialnych, petroglifów i miejsc pochówku. Badanie, opublikowane we wrześniowo-październikowym wydaniu czasopisma „Journal of Cultural Heritage”, stawia pilne pytanie: jak chronić pozostałości starożytnej cywilizacji przed zagrożeniem, które zbliża się z każdym centymetrem?
Wybrzeże Rapa Nui, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1995 roku, stoi w obliczu zagrożenia, które nie jest już hipotetyczne. Według badań, fale niesione przez podnoszący się poziom morza mogą dotrzeć do Ahu Tongariki – największej odrestaurowanej grupy posągów moai na wyspie – w niecałe 60 lat.
Zespół badawczy wykorzystał modele komputerowe do symulacji przyszłych scenariuszy klimatycznych. Nakładając te projekcje na mapy geoprzestrzenne obiektów kulturowych, członkowie zespołu zidentyfikowali obszary najbardziej narażone. Rezultat: 51 stanowisk archeologicznych zagrożonych powodzią, w tym kamienne ogrody, cmentarzyska, petroglify i tradycyjne domy.
„Te miejsca to nie tylko starożytne kamienie. To przestrzenie życiowe, niezbędne dla tożsamości kulturowej Rapa Nui i ekonomicznego utrzymania jej mieszkańców” – powiedział Paoa lokalnym mediom.
Już w maju 2023 roku władze miejskie Rapa Nui podniosły alarm. Raport chilijskich naukowców z Centrum Zaawansowanych Studiów nad Strefami Suchymi w Coquimbo, Centrum Esmoi i Katolickiego Uniwersytetu Północnego ostrzegał przed spadkiem opadów, bardziej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, silniejszymi wiatrami, wzrostem temperatury powierzchni morza i spadkiem poziomu tlenu w oceanach.
Kolejny raport techniczny chilijskiego Ministerstwa Środowiska wskazał Rapa Nui jako jeden z najbardziej narażonych na zmiany klimatu obszarów w kraju.
„Dostępne opcje to budowa falochronów, wzmocnienie platform lub przeniesienie posągów” – powiedział Ramon Tuki, archeolog z Rapa Nui. Wszystkie te rozwiązania wiążą się z wyzwaniami technicznymi, etycznymi i finansowymi, podobnymi do tych, z którymi borykano się podczas naprawy Ahu Tongariki – procesu, który trwał około czterech lat”.
Ahu Tongariki to największa platforma ceremonialna na Wyspie Wielkanocnej, z 15 odrestaurowanymi posągami moai. Znajduje się na południowo-wschodnim wybrzeżu, w pobliżu kamieniołomu Rano Raraku, w którym wyrzeźbiono większość posągów moai. Posągi zostały przewrócone podczas konfliktów plemiennych, a następnie zmiecione w głąb lądu przez tsunami w 1960 roku, ale odrestaurowano je w latach 90. XX wieku.
Średnia waga moai z Rapa Nui wynosi od 10 do 20 ton, a większość z nich została wyrzeźbiona z tufu wulkanicznego w kraterze Rano Raraku. Wszelkie próby ich przeniesienia wymagałyby skomplikowanych, zakrojonych na szeroką skalę prac inżynieryjnych.
„Tak samo poważne jak zagrożenie tego, co wydarzy się w nadchodzących latach, jest to, że nadal nie ma pewności co do tego, co zostanie zrobione” – powiedział archeolog.
Budowa moai na Rapa Nui rozpoczęła się około XIII wieku, choć ostatnie badania doprecyzowały tę chronologię. Według badań archeologicznych opublikowanych w „Journal of Archaeological Science” przez ekspertów z Uniwersytetu Binghamton i Uniwersytetu Oregonu, pierwsze ahu zostały zbudowane wkrótce po zasiedleniu wyspy, około 1200 roku n.e.
Zagrożenie to zagraża nie tylko turystyce, głównemu źródłu dochodów wyspy, ale także duchowej więzi między mieszkańcami Rapa Nui a ich przodkami. Erozja ceremonialnego krajobrazu może oznaczać nieodwracalną stratę dla pamięci kulturowej Południowego Pacyfiku.
Sourse: www.upi.com
