Czy metro warszawskie może pełnić funkcję miejsca ukrycia dla ludności cywilnej? Po kontroli NIK są poważne wątpliwości.
Metro warszawskie
NIK przygotowała raport „Zapewnienie obywatelom miejsc schronienia w budowlach ochronnych na wypadek wystąpienia zagrożenia”. Skontrolowała schrony, a także niektóre stacje metra warszawskiego, bowiem linia metra od stacji Kabaty do Wierzbno zaprojektowana została i budowana jako schron.
Inspektorzy wspólnie z biegłymi przeprowadziła oględziny w trzech obiektach metra, w tzw. czerpnio-wyrzutni (czerpnia pobiera powietrze zewnętrzne do instalacji, wyrzutnia odprowadza na zewnątrz to zużyte) i na dwóch stacjach pierwszej linii: Politechnika oraz Wilanowska.
Raport NIK: Brak hermetyczności w metrze warszawskim
Oględziny pomieszczeń czerpnio-wyrzutni wykazały, że nie zapewniono im hermetyczności, nie mają wyposażenia, pełnego oświetlenia, wodociągu, kanalizacji i urządzeń filtrowentylacyjnych. Powietrze docierało tam przez niezabezpieczone przejścia i otwory w których powinny być zamontowane automatyczne zawory przeciwwybuchowe.
W jednym z pomieszczeń znajdował się co prawda dźwignik do obsługi wentylatorów, ale wyłączono go z eksploatacji. Grodzie metalowe zamykane hermetycznie przystosowano do sterowana zarówno ręcznego, jak i elektrycznego, jednak zamontowane w nich kable elektryczne nie były połączone z siecią elektryczną obiektu, co uniemożliwiało ich zamykanie i otwieranie przez dyspozytora metra.
NIK: Pomieszczenia metra nie są przygotowane do pełnienia funkcji ochronnych
„Przy grodziach i drzwiach hermetycznie zamykanych znajdowały się otwory bez zapewnionej hermetyczności” – czytam w raporcie NIK. „Pomieszczenia te – konkludują kontrolerzy NIK, „nie były przygotowane do pełnienia funkcji ochronnych oraz nie nadawały się do stałego lub czasowego przebywania ludzi”.
Z kolei stacja Politechnika nie posiada grodzi hermetycznie zamykanych. W stacji Wilanowska zainstalowano cztery wrota służące do zabezpieczenia stacji przed zalaniem wodą, nie zainstalowano zaś grodzi hermetycznych zamykających szlak kolejowy przy stacji i w tunelach. Przy testach tych wrót stwierdzono, że po ich zamknięciu nie można ich w pełni otworzyć. Ponadto jedne wrota od strony ul. Puławskiej nie działały.
Dlatego, zdaniem NIK, pomieszczenia te nie były przygotowane do pełnienia funkcji ochronnej oraz nie nadawały się do tego, by stałe lub czasowo przebywali w nich ludzie.
O militaryzacji metra Urząd Miasta Stołecznego Warszawy dowiedział się dopiero w pierwszym kwartale 2023 r. od przedstawicieli spółki
Metro warszawskie jest zmilitaryzowane
W dodatku wątpliwości budzi to, czy stacje metra mogą stanowić schronienie dla cywilów w przypadku konfliktu zbrojnego. NIK wskazał, że w 2022 r. Biuro Bezpieczeństwa Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy w oficjalnym dokumencie uwzględniło kontrolowany przez NIK odcinek metra jako potencjalne miejsce ukrycia dla mieszkańców stolicy na wypadek zewnętrznego zagrożenia państwa.
Schrony w Polsce
Okazało się jednak, że już w 2019 r. Wojewoda Mazowiecki nałożył na spółkę Metro Warszawskie obowiązek realizacji zadań na rzecz obronności państwa. „O militaryzacji metra Urząd Miasta Stołecznego Warszawy dowiedział się dopiero w pierwszym kwartale 2023 r. od przedstawicieli spółki” – ujawniła NIK. Zdaniem kontrolerów Izby decyzja wojewody sprawiła, że pojawiły się wątpliwości, czy w przypadku zagrożenia obiekty metra będą podlegały ochronie na mocy międzynarodowych przepisów o ochronie ludności.
„Jeśli będą traktowane jak obiekty wojskowe, nie będą bezpiecznym schronieniem dla cywilów. W tym przypadku drastycznie zmniejszy się liczba miejsc ukrycia dostępnych dla mieszkańców Warszawy” – uważają przedstawiciele Izby.
Rzeczniczki warszawskiego ratusza Moniki Beuth odpowiedziała nam, że „zmilitaryzowanie nie jest kwestią związaną z ochroną ludności”, ale „dotyczy zapewnienia ciągłości eksploatacji, napraw i konserwacji taboru”.
Ratusz: Stan techniczny metra zgodny z przepisami
Zapytaliśmy Urząd Miasta st. Warszawy o to czy planowane są działania, aby przystosować niektóre stacje metra do możliwości bezpiecznego przebywania ludności cywilnej?
Monika Beuth przypomina, że w wystąpieniu pokontrolnym NIK znalazło się sformułowanie: „z uwagi na zmianę uwarunkowań prawnych dotyczących obrony cywilnej – wejście w życie, z dniem 23 kwietnia 2022 r., ustawy o obronie Ojczyzny, która uchyliła m.in. ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej – Najwyższa Izba Kontroli, nie formułuje wniosków pokontrolnych i żadnych zaleceń”.
Dodała, że stan techniczny obiektów metra, które były przedmiotem oględzin, jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa, czego potwierdzeniem były przekazane kontrolerom NIK protokoły z kontroli okresowej obiektów.
– Jak określono w samym raporcie, kontrole wykazały, że obiekty były w odpowiednim stanie technicznym, nie zagrażały życiu i zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia oraz były przydatne do użytkowania. W związku z powyższym mogą służyć w przypadku takiej potrzeby ochronie ludności, jako miejsce doraźnego ukrycia przed zagrożeniami – uważa rzeczniczka Urzędu Miasta st. Warszawy.
Dodała, że ewentualne prace budowlane związane z przygotowaniem infrastruktury metra do ochrony ludności, będą możliwe dopiero po wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa określających warunki techniczne użytkowania budowli ochronnych oraz dokonaniu oszacowania kosztów wykonania prac remontowych i modernizacyjnych, na podstawie wymagań zawartych w nowych aktach prawnych, po wykonaniu oceny technicznej.
Mazowiecki Urząd Wojewódzki poinformował nas, że wykaz jednostek przewidzianych do militaryzacji jest dokumentem niejawnym
Warszawa: Przed czym może chronić metro?
– Ważną kwestią będzie też rozstrzygnięcie, jaką ostatecznie funkcję będzie pełniła infrastruktura metra. Czy będzie to funkcja schronu lub ukrycia dla ludności w warunkach zagrożenia, czy zaś po nałożeniu przez Wojewodę mazowieckiego decyzji o militaryzacji Metra Warszawskiego zmieni ona priorytet. Aktualnie funkcja ochrony ludności i militaryzacji Metra Warszawskiego stoją ze sobą w sprzeczności – dodaje Monika Beuth.
Mazowiecki Urząd Wojewódzki poinformował nas, że wykaz jednostek przewidzianych do militaryzacji jest dokumentem niejawnym. Pracownicy urzędu dodali też, że Państwowa Straż Pożarna zakwalifikowała stacje Metra Warszawskiego jako Miejsca Doraźnego Schronienia, czyli przeznaczone do ochrony przed „niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi”.
