Polska szczyci się bogactwem unikatowych, a niekiedy zapierających dech w piersiach minerałów. Ich odkrycie to nie tylko kwestia spokojnego spaceru. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać i czego się spodziewać” – wyjaśnia dr Bartłomiej Kajdas, mineralog z Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
/ 123RF/PICSEL
Złoto, diament z Marmaroszu, szafir, legendarny hachetyt, radioaktywny autunit i toksyczny arsenopiryt to tylko niektóre z niezwykłych minerałów występujących w Polsce. Dr Bartłomiej Kajdas zdradził PAP, gdzie szukać tych minerałów i jakie kroki podjąć po odkryciu nietypowych okazów.
Niezwykłe minerały w Polsce. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać”
Jak wyjaśnił PAP mineralog z Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polska jest ojczyzną licznych mineralogicznych cudów , które mogą zadziwić nie tylko kolekcjonerów, ale i zawodowych geologów. Niektóre z tych minerałów znane są przede wszystkim ze starożytnych przekazów i są niemal legendarne, inne zaś są niezwykle rzadkie, niekiedy występując w postaci kryształów o wielkości zaledwie kilku milimetrów.
Reklama
Jednak odkrycie czegoś intrygującego zazwyczaj wymaga czegoś więcej niż zwykłego spaceru po lesie. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać i czego szukać. W Polsce jest kilka regionów, które słyną z bogactwa i różnorodności minerałów. W innych obszarach” – zauważył dr Kajdas – „nawet ekspert prawdopodobnie nie znalazłby niczego więcej niż zwykły piasek”.
Dolny Śląsk, a zwłaszcza Sudety, uchodzi za najbardziej zróżnicowany geologicznie obszar w kraju . „Można tam znaleźć granaty, topazy, beryle, korundy, akwamaryny i turmaliny. Często spotykamy czarne, nieprzezroczyste kryształy turmalinów, ale występują również rubelity o intensywnie różowym kolorze” – zauważył dr Kajdas.
– Do niedawna w Karkonoszach odkrywano intensywnie niebieskie szafiry, które być może nie nadawały się do wyrobu biżuterii, ale miały oszałamiający kolor i były bardzo rzucające się w oczy – dodał.
W Piławie Górnej występują różne rodzaje turmalinów i beryli, w tym akwamaryny, natomiast w Pustkowie Wilczkowskim, niedaleko Ślęży, występują drobne turkusy o zielonkawym odcieniu. W okolicach Złotoryi w Górach Kaczawskich nadal można wydobywać cząsteczki złota z osadów rzecznych (alluwia).
Należy zachować ostrożność w przypadku minerałów radioaktywnych.
Minerały radioaktywne stanowią odrębną kategorię. W rejonie Kletnie można odkryć kolorowe złoża autunitu i torbernitu, wtórnych minerałów uranu. W tym rejonie kiedyś znajdowały się kopalnie tego pierwiastka, a pozostałości tych minerałów są nadal okazjonalnie odkopywane.
Ekspert ostrzega, że choć ich radioaktywność nie jest niebezpieczna przy krótkotrwałej ekspozycji, to jednak nie zaleca się długotrwałego przebywania w ich pobliżu .
Kolejnym minerałem wymagającym ostrożnego obchodzenia się jest arsenopiryt , siarczek żelaza i arsenu, występujący w pobliżu Złotego Stoku. Arsen i jego pochodne są niezwykle toksyczne, stwarzając największe zagrożenie, gdy minerał ulega wietrzeniu lub jest podgrzewany. Złoża złota, od których miasto wzięło swoją nazwę, są związane ze związkami arsenu w Złotym Stoku.
Innym intrygującym obszarem są okolice Krakowa, gdzie również można dokonać ciekawych znalezisk. „W okolicach Rudna, Alwerni i Krzeszowic od lat odkrywane są różne formy kwarcu: agaty, ametysty, chalcedon, a nawet duże geody . W Rudnie znajduje się nawet muzeum agatów, które prezentuje lokalne odkrycia” – przypomniał mineralog.
Jednak najbardziej zagadkowym minerałem tego regionu jest haczetyna – naturalna parafina, odkryta po raz pierwszy na początku XX wieku w kamieniołomie Bonarka w Krakowie. „ To niezwykły minerał, wręcz mityczny . Od stu lat nie odnaleziono żadnych nowych okazów, a większość kolekcjonerów zna go jedynie z anegdot. Większość okazów odkrytych na początku XX wieku znajduje się w naszej kolekcji w Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego” – zauważył.
Godne uwagi znaleziska można również znaleźć w Górach Świętokrzyskich. Malachit, azuryt i galena, ruda ołowiu, występują w rejonie Miedzianej Góry i Miedzianki. Istnienie tych minerałów stanowiło podstawę funkcjonowania starożytnych, a nawet średniowiecznych, kopalń, takich jak kopalnia ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach , obecnie wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Na liście znajduje się również kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich. „W neolicie był to kluczowy surowiec. Narzędzia wykonane z tych krzemień odkryto nawet 650 km od miejsca wydobycia” – zauważył dr Kajdas.
Choć Karpaty są mniej zróżnicowane geologicznie, posiadają kilka osobliwości
