Obcowanie ze zwierzętami pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie. Dogoterapia to forma terapii z udziałem psa. Zwierzęta te pełnią różne funkcje – to nie tylko zwierzęta domowe, ale także m.in. psy przewodnicy i pomocnicy np. osób niewidomych. Aby pies mógł pracować jako zwierzę towarzyszące lub brać udział w zajęciach terapeutycznych, musi zostać odpowiednio przeszkolony. Wyjaśniamy, na czym polega dogoterapia, jakie są jej główne cele oraz które rasy psów nadają się do dogoterapii.
- Na czym polega dogoterapia?
- Kto może korzystać z dogoterapii?
- Cele dogoterapii
- Formy dogoterapii
- Rasy psów do dogoterapii
Pies jest najlepszym przyjacielem człowieka, co można wykorzystać w celu wsparcia leczenia i rehabilitacji m.in. osób z niepełnosprawnościami. Dogoterapia (kynoterapia) to jedna z form terapii, które stosowane są jako wsparcie w leczeniu wielu schorzeń. Dogoterapia to terapia kontaktowa, która ma na celu m.in. poprawę nastroju, sprawności fizycznej oraz ogólnego samopoczucia. Bliski kontakt z psem pomaga się odprężyć i zrelaksować oraz wyzwala pozytywne emocje u dzieci i osób dorosłych. Warto wspomnieć, że dogoterapia stosowana jest zarówno jako wsparcie leczenia osób z niepełnosprawnością fizyczną, jak i z niepełnosprawnością intelektualną. Z tej formy terapii korzystają m.in. osoby z porażeniem mózgowym, u których występuje niedowład kończyn oraz osoby z wadami rozwojowymi i zaburzeniami psychicznymi. Z dogoterapii często korzystają również seniorzy – zajęcia z psem to istotny element wsparcia leczenia i rehabilitacji m.in. osób starszych, które przebywają w domach opieki i na oddziałach geriatrycznych. Inne formy terapii z udziałem zwierząt to np. hipoterapia (kontakt z koniem) i felinoterapia (kontakt z kotem).
Na czym polega dogoterapia?
Dogoterapia to forma terapii z udziałem psa, który wykorzystywany jest jako „narzędzie” do osiągania określonych celów terapeutycznych. Kontakt z psem ma na celu wyzwolenie pozytywnych emocji, motywuje do działania oraz ułatwia budowanie zaufania pomiędzy pacjentem i terapeutą. Zakres dogoterapii dopasowany jest do indywidualnych potrzeb pacjenta. Pies może stymulować do aktywności fizycznej i umysłowej, np. poprzez zabawę, spacer, tresurę czy opiekę nad zwierzęciem. Pies może także pomagać w nawiązywaniu kontaktu z innymi ludźmi, stając się „łącznikiem” pomiędzy uczestnikami zajęć grupowych. Warto wspomnieć, że podczas terapii pies wspomaga swojego opiekuna, wykonując określone polecenia i zachęcając pacjenta do pracy z terapeutą. Ze względu na charakter terapii w pracy z osobami niepełnosprawnymi i chorymi wykorzystywane są psy, które mają łagodne usposobienie. Zanim pies zacznie uczestniczyć w zajęciach, jest odpowiednio szkolony. Aby uczestniczyć w zajęciach terapeutycznych, opiekun psa również musi zdobyć odpowiednie kwalifikacje – terapię z udziałem zwierząt prowadzą np. psycholodzy i pedagodzy.
Dogoterapia to forma terapii z udziałem zwierząt, która stosowana jest na całym świecie na etapie leczenia, rekonwalescencji i rehabilitacji dzieci oraz osób dorosłych. Z tej formy terapii można korzystać m.in. w szpitalach, ośrodkach opiekuńczo-wychowawczych, domach seniora i hospicjach. Coraz częściej dogoterapia jest jedną z form terapii stosowanych na oddziałach psychiatrycznych i w ośrodkach, które zajmują się leczeniem uzależnień.
Kto może korzystać z dogoterapii?
Dogoterapia przynosi wiele korzyści pacjentom z różnych grup wiekowych. Ta forma terapii wzmacnia efektywność stosowanego leczenia i rehabilitacji osób, u których zdiagnozowano m.in.:
- zespół Aspergera,
- zespół Downa,
- porażenie mózgowe,
- autyzm,
- nadpobudliwość psychoruchową (ADHD).
Odpowiednio przeszkolone psy świetnie sprawdzają się także jako wsparcie psychoterapii osób dorosłych z różnymi zaburzeniami psychicznymi (np. depresja, zaburzenia i stany lękowe), dzieci i młodzieży z trudnościami w nauce i zaburzeniami zachowania, a także zaburzeniami emocjonalnymi.
Korzystny wpływ obcowania z psami potwierdzono również w przypadku seniorów, u których występują różne schorzenia (np. demencja starcza).
Cele dogoterapii
Dogoterapia poprzez odpowiednio dobrane do potrzeb pacjenta ćwiczenia wpływa na funkcje poznawcze, ułatwia komunikowanie się z otoczeniem, poprawia sprawność ruchową, motywuje do rozwoju samodzielności oraz wpływa na kontakty z innymi ludźmi.
Główne cele dogoterapii to m.in.:
- usprawnianie percepcji wzrokowej,
- usprawnianie percepcji słuchowej,
- usprawnianie ruchowe i psychoruchowe motoryki dużej,
- usprawnianie ruchowe i psychoruchowe motoryki małej,
- poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- rozwój mowy,
- poprawa koncentracji.
W zależności od stanu zdrowia pacjenta podczas pracy terapeutycznej wykonywane są określone ćwiczenia z udziałem zwierzęcia.
Formy dogoterapii
Delta Society wyróżniła dwie formy dogoterapii, czyli:
- AAA (Animal Assisted Activity) – ta forma zajęć z psem zapewnia wsparcie motywacyjne, rekreacyjne, terapeutyczne i edukacyjne, uwzględniając różnego rodzaju aktywność przy asyście czworonoga. Jest to forma terapii grupowej, której głównym celem jest wyzwolenie spontanicznych interakcji pomiędzy pacjentami i zwierzęciem. W dogoterapii Animal Assisted Activity duży nacisk kładzie się na zapewnienie przyjemności obcowania z psem. W tym przypadku nie ma obowiązku prowadzenia dokumentacji terapeutycznej, a cele są planowane długofalowo;
- AAT (Animal Assisted Therapy) – w tym przypadku mamy do czynienia z zaplanowanymi działaniami terapeutycznymi, które pozwalają na osiągnięcie wyznaczonego celu. Konkretne działania terapeutyczne planowane są z uwzględnieniem potrzeb danego pacjenta. W dogoterapii Animal Assisted Therapy pies stanowi integralny element procesu terapeutycznego. Zajęcia mogą odbywać się indywidualnie lub grupowo, ich zakres określa ustalony plan, a przebieg jest dokumentowany. Prowadzenie dokumentacji ma na celu m.in. analizę wpływu dogoterapii na stan zdrowia pacjenta.
Europejskie Stowarzyszenie ADEu nieco inaczej definiuje powyższe formy terapii z udziałem psa oraz wyróżnia dodatkową formę dogoterapii – AAE (Animal Assisted Education), która ukierunkowana jest na zwiększenie zainteresowania edukacją. Ta forma dogoterapii stosowana jest np. u dzieci z trudnościami w nauce czytania oraz stanowi wsparcie terapii logopedycznej.
Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne wprowadziło dodatkową terminologię, która określa formy dogoterapii, czyli:
- Spotkanie z psem (SP) – są to spontaniczne zajęcia, których celem jest budowanie zaufania i nawiązanie pozytywnej relacji z czworonogiem.
- Edukacja z psem (EP) – zajęcia indywidualne lub grupowe, ukierunkowane na poprawę zdolności intelektualnych i poznawczych dzieci.
- Terapia z psem (TP) – zajęcia odbywają się zgodnie z ustalonym przez specjalistę planem ćwiczeń, którego celem jest osiągnięcie określonych rezultatów np. usprawnianie ruchowe i psychoruchowe motoryki dużej. Ćwiczenia dobierane są przez rehabilitanta lub lekarza prowadzącego. Ta forma dogoterapii wymaga prowadzenia rzetelnej dokumentacji, dzięki której monitorowane są postępy w leczeniu.
Rasy psów do dogoterapii
Nie każdy pies nadaje się do pracy z osobami chorymi i z niepełnosprawnościami. Rasy psów do dogoterapii muszą wyróżniać się łagodnym usposobieniem. Najczęściej w zajęciach terapeutycznych uczestniczą:
- Labradory retrievery,
- Golden retrievery,
- Berneńskie psy pasterskie,
- Cavalier King Charles Spaniele,
- Samoyedy,
- Pudle.
Są to psy łagodne, przyjaźnie nastawione do człowieka, bardzo cierpliwe i posłuszne swojemu opiekunowi. Pies, który ma zostać terapeutą, musi wykazywać określone cechy. Podczas dogoterapii wykorzystywane są zwierzęta rasowe o udokumentowanym pochodzeniu, które przeszły odpowiednie szkolenie i zdały egzamin w Polskim Towarzystwie Kynoterapeutycznym. Co ważne, egzamin powtarzany jest co roku, a pies, który go zdał, uzyskuje odpowiedni certyfikat.
Dogoterapia nie jest prowadzona z udziałem psów ras niebezpiecznych, a także np. psów niestabilnych emocjonalnie, lękliwych lub nadwrażliwych na bodźce. Zanim pies zostanie dopuszczony do pracy terapeutycznej, musi zostać odpowiednio przygotowany pod względem medycznym, psychicznym oraz higienicznym.
Podsumowując, dogoterapia to jedna z najczęściej stosowanych form terapii z udziałem zwierząt, która zapewnia wiele korzyści i może zostać dopasowana do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Z dogoterapii mogą korzystać dzieci i osoby dorosłe z różnymi niepełnosprawnościami, schorzeniami i zaburzeniami. Do pracy terapeutycznej zostają dopuszczone jedynie psy, które spełniają ustalone kryteria oraz zdały egzamin w Polskim Towarzystwie Kynoterapeutycznym. Egzamin powtarzany jest co roku, a pies, który ma pracować z osobami wymagającymi psychoterapii, musi zostać odpowiednio przygotowany m.in. pod względem medycznym. Co ważne – praca terapeutyczna jest dla psa wyzwaniem, dlatego zarówno zakres ćwiczeń, jak i czas pracy powinny zostać dostosowane do możliwości psychofizycznych czworonoga.
Źródła:
- Damian Jagielski, Agnieszka Jagielska, Anna Pyszora, Dogoterapia — historia, założenia, cele. Propozycja zastosowania w opiece paliatywnej, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 8 (4), s. 163-167, 2014
- Pawlik-Popielarska B., Terapia z udziałem psa, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk, 2005
- Bartkiewicz W., Zawadka M., Pies — terapeuta i przyjaciel rodziny: rola psa w procesie rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka, Wydawnictwo Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Przyjaciel”, Warszawa, 2008
