Odroczenie rat, zmiana oprocentowania, a nawet częściowe umorzenie zadłużenia – takie opcje przewiduje dla dłużników projekt zaprezentowany w połowie maja przez ministra finansów. Przy okazji uporządkowania rynku niespłacanych kredytów wzmocnione zostaną prawa konsumentów-kredytobiorców.
Tematyka szeroko rozumianej windykacji miała w ostatnich latach pecha do regulacji prawnych. W 2022 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało projekt ustawy, która miała kompleksowo uregulować tę dziedzinę. Z punktu widzenia konsumentów zawierał on szereg nowości. Przewidywano m.in. wprowadzenie okienka czasowego na kontakt z windykatorami (po 17 rozmowy miały być zakazane) czy opcję wniesienia sprzeciwu przez dłużnika.
Ustawa „windykacyjna” nigdy nie przeszła na dalsze etapy legislacyjnej obróbki, a jednocześnie zaniedbano bardziej palące zadanie – wprowadzenia do polskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy, tzw. NPL (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2021/2167 z dnia 24 listopada 2021 r. w sprawie podmiotów obsługujących kredyty). W grudniu 2023 r. minął czas na transpozycję, a poprzedni rząd nie zdołał sfinalizować projektu aktu.
Nowa ustawa, drugie podejście
Prace rozpoczęły się od nowa i w maju 2024 r. pokazano projekt ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów. Głównym celem rozwiązania jest ujednolicenie zasad obrotu wtórnego niespłacanymi kredytami na terenie UE. Podmioty, które będą na zlecenie kredytodawców zajmować się m.in. rozliczeniami z kredytobiorcami, renegocjowaniem umów i zarządzaniem reklamacjami, będą musiały uzyskać licencję nadzoru. Nabywcy niespłacanych kredytów (działający na własne ryzyko) nie będą jednak musieli się starać o takie pozwolenie.
Świadczenie usług w zakresie obsługi kredytów będzie możliwe także w przypadku podmiotów, które uzyskały licencję w innym kraju Unii. Zasady będą zbliżone do znanych klientom banków europejskich paszportów – działalność może mieć formę transgraniczną lub oddziału w docelowym kraju (tzw. goszczącym).
Z punktu widzenia konsumentów-kredytobiorców istotna jest zasada, że zmiana podmiotu obsługującego kredyt nie może ograniczać praw dłużnika. To oznacza, w uproszczeniu, że jeśli niespłacany kredyt zostanie nabyty przez np. firmę windykacyjną lub będzie obsługiwany przez podmiot-specjalistę, kredytobiorcy przysługują wobec niej takie same uprawnienia jak wobec banku będącego pierwotnym kredytodawcą.
Dodatkowo wskazano, że w relacjach z kredytobiorcami podmioty takie muszą m.in.:
- przekazywać informacje, które nie wprowadzają w błąd, nie są niejasne ani fałszywe,
- przestrzegać procedury ochrony danych osobowych,
- komunikować się z kredytobiorcami w sposób najmniej dla nich uciążliwy.
Co będzie musiał zaproponować bank?
Ustawa przy okazji wprowadza kilka zmian w regulacjach dotyczących kredytów. Najważniejszą z nich jest zobowiązanie kredytodawcy do zaproponowania klientowi opóźniającemu się ze spłatą opcji wnioskowania o restrukturyzację zadłużenia. Przypomnijmy, że do tej pory taki obowiązek przewidziany był tylko w ustawie o kredycie hipotecznym. Teraz podobny scenariusz będzie dostępny dla klientów korzystających z kredytów konsumenckich (np. kredytów gotówkowych, kart kredytowych itp.).
Zgodnie z projektem pierwszym krokiem w reakcji na opóźnienia w spłacie powinno być wysłanie wezwania do dokonania spłaty. Wyznaczony w nim termin nie może być krótszy niż 14 dni. W tym dokumencie musi także znaleźć się pouczenie o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzację.
Restrukturyzacja może polegać na refinansowaniu umowy o kredyt (udzielenie nowego kredytu na spłatę należności) lub zmianie warunków obowiązującej obecnie umowy. W projekcie wskazano tylko przykładowe możliwości, do których należą:
- zmiana rodzaju kredytu (np. z linii kredytowej na kredyt spłacany w ratach),
- wydłużenie okresu obowiązywania umowy i spłaty,
- odroczenie części lub wszystkich rat,
- zmiana oprocentowania,
- zawieszenie spłaty,
- spłata częściowa (np. tylko rata odsetkowa),
- przewalutowanie,
- częściowe umorzenie i konsolidacja zadłużenia.
„Kredytodawca, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, w formie pisemnej, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia dotyczące przyczyn odrzucenia tego wniosku” – wskazano w projekcie.
Podejście do wniosków o restrukturyzację będzie musiało mieć zestandaryzowany charakter. Ustawa narzuca bowiem obowiązek „posiadania odpowiednich polityk i procedur dotyczących stosowania adekwatnych środków restrukturyzacyjnych przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego”.
Jest szansa na finisz w tym roku
6 czerwca minął termin na zgłaszanie uwag do projektu. Czasu było niewiele, a w piśmie kierującym dokument do konsultacji wskazano, że „termin na zgłaszanie uwag został skrócony z uwagi na fakt, że projekt stanowił już przedmiot konsultacji publicznych i opiniowania w 2023 r., a ponadto 29 grudnia 2023 r. upłynął termin implementacji dyrektywy”. Jest bardzo prawdopodobne, że kolejne kroki na ścieżce legislacyjnej nastąpią lada moment. Ustawa wejdzie w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia.
