Pion śledczy IPN w Krakowie prowadzi śledztwo w sprawie pozbawienia wolności, a następnie zabójstwa profesora Stanisława Zubera przez funkcjonariuszy albańskiej bezpieki – ustaliła „Rzeczpospolita”.
Profesor Stanisław Zuber, polski geolog, odkrywca albańskich złóż ropy naftowej
Stanisław Zuber jest określany ojcem polskiej geologii naftowej. Ten wybitny polski naukowiec był absolwentem uniwersytetów we Lwowie i w Krakowie. Jego ojcem był znanym geologiem, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, a brat także pracował w przemyśle wydobywczym.
Po wybuchu I wojny światowej był geologiem w Baku zatrudnionym w polskiej firmie naftowej. Przez kilka lat poszukiwał złóż ropy naftowej na Kaukazie Wschodnim i w południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego. Badał też m.in. wulkany błotne. Wyniki prac opublikował w Związku Sowieckim i po powrocie do Polski w 1923 r. W 1924 r. obronił we Lwowie pracę doktorską na temat wulkanów związanych z erupcją gazu ziemnego.
Stanisław Zuber – ojciec polskiej geologii naftowej
W 1926 r. na XIV Międzynarodowym Zjeździe Geologii w Madrycie przedstawił badania dotyczące geologii złóż ropy naftowej w rejonach Ponto-Kaspijskich, wulkanów błotnych i fliszu Karpat. Z kolei podczas międzynarodowego zjazdu naftowego w Bukareszcie wygłosił referat o migracji ropy naftowej. Obecni na zjeździe przedstawiciele firm i spółek naftowych zauważyli w nim utalentowanego geologa. Przewodniczący delegacji włoskiej, senator i przemysłowiec prof. Puppini zatrudnił go w spółce naftowej AIPA (Azienda Italiana Petroli Albania), która działała w Albanii, we Włoszech i w Czarnogórze.
Po habilitacji na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927 r. Zuber wyjechał do Włoch, skąd pojechał do Albanii, gdzie objął stanowisko głównego geologa spółki AIPA z siedzibą w miejscowości Kuçova. Badał rejony Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht i Patos–Cakran–Selenica.
„Prof. Zuber dokonał rewolucji w sposobie pracy badawczej w rejonie Devolli, który nazwał »Petrolia«” – napisał w 2017 r. albański portal Shqiptarja.com. Założył też Muzeum Geologiczne Ropy Naftowej w Kuçovie, a także stowarzyszenie Albańscy Geolodzy. Był pierwszym autorem mapy geologicznej Albanii w skali 1:200 000. Portal przypomina, że pod koniec II wojny światowej stracił żonę w wyniku bombardowań aliantów w Kučovie.
Z internetowego albańskiego archiwum ofiar komunizmu kujto.al wynika, że opublikował 450 artykułów badawczych w 62 tytułach naukowych.
Profesor Zuber został w Albanii po II wojnie światowej
Jak podkreślają Albańczycy, dzięki niemu ten kraj ma obecnie dwa ośrodki przemysłu naftowego: Kuçovę i Patos. Złoża roponośne Kuçovy były tak duże, że zaopatrywały armię włoską w czasie II wojny światowej.
Po zakończeniu wojny profesor Zuber nie wyjechał z Albanii, bowiem otrzymał propozycję pracy od nowych komunistycznych władz tego kraju.
Poddano go brutalnemu śledztwu w celu wymuszenia wyjaśnień, które miały – zgodnie z oczekiwaniami przesłuchujących – potwierdzić stawiane mu zarzuty.
Jak nas informuje prokurator Robert Janicki, rzecznik prasowy pionu śledczego Instytutu Pamięci Narodowej, w czerwcu 1947 r. prof. Stanisław Zuber, na podstawie sfingowanych dowodów, został zatrzymany przez funkcjonariuszy albańskich służb bezpieczeństwa Sigurimi jako podejrzany o szpiegostwo i sabotaż, a następnie osadzony w więzieniu w Tiranie.
– Poddano go brutalnemu śledztwu w celu wymuszenia wyjaśnień, które miały – zgodnie z oczekiwaniami przesłuchujących – potwierdzić stawiane mu zarzuty. Bezprawne metody śledztwa polegające na stosowaniu różnych form przemocy doprowadziły do śmierci Zubera 18 października 1947 r. w więzieniu w Tiranie – dodaje Robert Janicki.
Stanisław Zuber był torturowany przez Sigurimi
Polski prokurator wytypował już funkcjonariusza albańskich służb bezpieczeństwa Sigurimi, który w trakcie śledztwa torturował profesora. – Było to możliwe dzięki informacjom znanego albańskiego pisarza Petra Marko, który był osadzony w jednej celi z profesorem Zuberem, a któremu profesor relacjonował przebieg przesłuchań i wskazał osobę, która je prowadziła – opisuje Robert Janicki.
Takie informacje przekazał polskiemu prokuratorowi dr Rigels Halili – historyk, antropolog kultury i filolog, wykładający na Uniwersytecie Warszawskim w Studium Europy Wschodniej, od lat zajmujący się sprawą represji stosowanych wobec profesora Zubera. Dzięki pomocy Ambasady RP w Tiranie prokurator ustalił, że po upadku komunizmu życie i działalność profesora Zubera na terenie Albanii były przedmiotem badań profesora Argile Teta.
IPN szuka miejsca pochówku profesora Zubera
– Dzięki jego osobistym staraniom oraz napisanej monografii postać polskiego profesora została przywrócona pamięci współczesnych Albańczyków. Materiały, które zgromadził profesor Argile Teta, zostaną także wykorzystane w dalszym toku śledztwa – dodaje Robert Janicki. Celem jest ustalenie wszystkich okoliczności bezprawnego pozbawienia wolności Zubera, torturowania pokrzywdzonego podczas prowadzonego śledztwa o rzekomy sabotaż i szpiegostwo oraz dokonania jego zabójstwa. Prokurator chce wykryć sprawców tych czynów.
Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z albańskimi władzami chciałby także, aby zostało ustalone miejsce, gdzie komunistyczna bezpieka skrycie pochowała zwłoki profesora Zubera. Miejsce to bowiem ciągle nie jest znane.
