W rozmowie z Fernando Menisem, wybitnym hiszpańskim architektem i gościem specjalnym wydarzenia „CAMINO A ESPAÑA”, badamy design, który jest głęboko powiązany z lokalnym otoczeniem, skupiając się na architekturze, na którą wpływ ma krajobraz, pamięć i potrzeby społeczne. Omawia on integrację współczesnych technologii z tradycyjnymi materiałami oraz zaprojektowane przez siebie Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki w Toruniu. Fernando Menis podkreśla paralele między hiszpańskimi i polskimi metodologiami w projektowaniu przestrzeni publicznych, a także przeszkody związane ze zrównoważonym rozwojem i dostępnością mieszkań.
Co dla Ciebie znaczy architektura? Jakie zasady kierują Twoim procesem projektowania?
Dążę do osadzenia architektury w naturze. Postrzegam ją nie jako bierne tło, ale jako dynamiczną siłę, system i materiał, który aktywnie uczestniczy w procesie projektowania. Moim celem jest tworzenie struktur, które organicznie wyłaniają się ze swojego otoczenia i dostosowują się do niego — ukształtowane przez teren, kamienie, wiatr i światło — tak, jakby zawsze tam należały. Staram się dostroić do każdej lokalizacji, pracując z jej teksturami, materiałami i klimatem. Lokalna kultura odgrywa dla mnie równie ważną rolę — jak ludzie żyją, co pamiętają, cenią i przewidują w przyszłości. Dla mnie architektura musi być kształtowana przez naturalne otoczenie i ludzkie doświadczenia. Powinna poprawiać jakość życia, wspierać więzi między ludźmi i wpajać poczucie przynależności.
W jaki sposób łączycie w swoich projektach nowoczesne technologie z tradycyjnymi materiałami?
Wierzę w harmonię tradycji i innowacji. Na przykład w projekcie CKK Jordanki w Toruniu stworzyliśmy nowy materiał o nazwie „picado”, który łączy pokruszoną czerwoną cegłę z betonem. To podejście honoruje lokalne tradycje budowlane, ponieważ cegła jest istotnym elementem dziedzictwa architektonicznego miasta. Ponadto materiał ten służy celom akustycznym, poprawiając jakość dźwięku w sali koncertowej i uzupełniając efekty akustyczne osiągane głównie poprzez geometrię.
Czy mógłbyś podzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat procesu tworzenia CKK Jordanki i wyzwaniami, jakie napotkałeś w trakcie realizacji tego projektu?
Projekt CKK Jordanki był skomplikowany, ale niezwykle satysfakcjonujący, a ja jestem głęboko wdzięczny miastu Toruń za tę możliwość. Miejsce, położone w zielonym pasie otaczającym historyczne centrum, dało nam wyjątkową szansę na zaprojektowanie budynku, który harmonizowałby z otoczeniem, a nie przyćmiewał go. Aby zachować widok na pobliską Wisłę i utrzymać panoramę, zdecydowaliśmy się umieścić znaczną część funkcji pod ziemią, dzięki czemu budynek przypominał skałę, która naturalnie wyłania się z ziemi. Ta metafora skały stała się centralnym punktem naszej koncepcji — surowa, rzeźbiarska i zrodzona z ziemi.
Jedno z głównych wyzwań pojawiło się natychmiast po wygraniu przez nas konkursu, który początkowo był przeznaczony wyłącznie na salę koncertową. Inwestor poprosił nas o uwzględnienie szerszego zakresu funkcji, obejmującego nie tylko koncerty, ale także przedstawienia teatralne, kongresy i konferencje. Musieliśmy zmodyfikować koncepcję, zachowując jednocześnie jej istotę, co wymagało prawdziwie innowacyjnego myślenia, szczególnie w zakresie akustyki. Sprostaliśmy temu wyzwaniu, projektując ruchome panele sufitowe i opracowując unikalną technikę wykończenia ścian przy użyciu materiału „picado”. Nie jest to jedynie wybór estetyczny, ale część strategii akustycznej, która pomaga kształtować dźwięk w przestrzeni.
Adaptowalność rozwiązań wykracza poza akustykę. Zaprojektowaliśmy salę tak, aby fizycznie się przekształcała: siedzenia są ruchome, scena ma zapadnię, a duża ruchoma ściana może pochłaniać lub odbijać dźwięk, w zależności od wydarzenia. Jest to dynamiczna przestrzeń, która może dostosować się do różnych typów występów i wielkości publiczności — bez poświęcania jakości.
Chciałbym podkreślić znaczenie lokalnego kontekstu w Twojej pracy.
Nie podzielam idei architektury, którą można po prostu wstawić w dowolne miejsce bez modyfikacji. Lokalny kontekst jest podstawą każdego projektu. Każde miejsce posiada swoje unikalne materiały, światło, dźwięki, tradycje i rytuały społeczne. Staram się to wszystko zrozumieć, zanim zacznę rozważać formę. Dla mnie architektura powinna nawiązywać dialog z miejscem, a nie narzucać monolog z góry.
Dobrze sformułowane.
Kiedy pracuję w konkretnym miejscu — czy to w Polsce, Hiszpanii, Korei czy gdzie indziej — przeznaczam wystarczająco dużo czasu na eksplorację okolicy. Współdziałam z lokalnymi mieszkańcami, obserwuję ich styl życia, sposób poruszania się w przestrzeni i to, co cenią. Dzięki temu architektura może wyłonić się z kultury, wyrastając z ziemi, a nie tylko na niej stojąc. Lokalne materiały to coś więcej niż tylko zrównoważona opcja; ucieleśniają pamięć, tożsamość i wpływają na emocje tych, którzy będą zamieszkiwać daną przestrzeń.
Wierzę, że architektura osiąga ponadczasowość, gdy honoruje i odzwierciedla swoje miejsce. Nie wynika to z oporu wobec zmian, ale dlatego, że jest zakotwiczona w czymś autentycznym i trwałym.
