Najwyższa Izba Kontroli (NIK) dokonała oceny wykonania budżetu w pierwszym pełnym roku urzędowania Andrzeja Domańskiego w Ministerstwie Finansów. „Zarządzanie finansami państwa nadal odbywało się głównie poza budżetem państwa i poza ustawowymi ograniczeniami” – stwierdził Marian Banaś, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, w swojej ocenie wykonania budżetu na 2024 rok. Jednocześnie NIK doceniła starania rządu i Ministerstwa Finansów o zwiększenie przejrzystości finansów publicznych, ale przestrzegła przed konsekwencjami dalszego wzrostu relacji długu do PKB w sektorze.
/ Przemysław Piątkowski / PAP
– Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa zawiera, we wszystkich istotnych aspektach, rzetelne dane i informacje – ocenił w czwartek Prezes Najwyższej Izby Kontroli podczas sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa na rok 2024. – Pozytywnie oceniamy proponowane przez rząd kierunki działań w dziedzinie finansów publicznych, mające na celu zwiększenie przejrzystości finansów państwa , uporządkowanie struktury wydatków publicznych, odpowiedzialne zarządzanie długiem publicznym oraz ograniczenie wykorzystania środków pozabudżetowych – dodał Marian Banaś.
Całkowity deficyt budżetu państwa wraz ze środkami unijnymi wyniósł 222,5 mld zł. „ To pierwszy raz, kiedy uwzględniono wypłatę 13. i 14. emerytury, co oceniamy pozytywnie, bo zwiększa przejrzystość finansów publicznych ” – zauważył.
Reklama
NIK ma wątpliwości co do realizacji budżetu na 2024 r.
Jednocześnie Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyraził zaniepokojenie wykonaniem budżetu za rok ubiegły. „ Podobnie jak w latach ubiegłych, ustawa budżetowa i sprawozdanie nie obejmują pełnego spektrum działań mających wpływ na finanse państwa ” – ocenił Banaś.
Koszty obsługi długu publicznego w 2024 roku pozostały wysokie i wyniosły łącznie 66 mld zł. Jednocześnie potrzeby pożyczkowe nadal rosły, zwiększając się o prawie jedną trzecią w porównaniu z rokiem poprzednim. Jednak ani wydatki, ani deficyt nie zaspokoiły wszystkich zobowiązań wpływających na finanse publiczne. Wskazuje to, że zarządzanie finansami państwa nadal w dużej mierze odbywało się poza budżetem państwa i poza ustawowymi ograniczeniami – stwierdził Prezes Najwyższej Izby Kontroli (NIK).
Marian Banaś skrytykował „zakrojone na szeroką skalę” działania podejmowane od 2020 roku , które „umniejszają znaczenie ustawy budżetowej i naruszają podstawowe zasady budżetowe – w szczególności jawność i transparentność”. „Ze środków zarządzanych przez BGK sfinansowano projekty o wartości ponad 135 mld zł, co stanowiło ponad 16 proc. wydatków budżetu państwa i blisko 3,7 proc. PKB” – wyliczył.
Izba zauważyła, że takie działania znacząco ograniczają parlamentarny i publiczny nadzór nad wydatkami rządowymi. „ Chwalimy jednak działania rządu, które doprowadziły do przeniesienia znacznej części nierównowagi finansowej z funduszy pozabudżetowych do sektora rządowego – pod nadzorem parlamentarnym” – dodał Banaś.
Szef Najwyższej Izby Kontroli (NIK) zwrócił uwagę, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł 240 mld zł, co stanowi 6,6% PKB – drugi najwyższy wynik w UE. „To poziom porównywalny z 2020 rokiem, kiedy rozpoczęła się pandemia. Po raz trzeci z rzędu deficyt przekroczył 3%, co doprowadziło do objęcia Polski procedurą nadmiernego deficytu” – kontynuował. Tymczasem dług krajowy wzrósł o około 20%, osiągając relację 44,3% (krajowy dług publiczny) i 55,3% według metodologii unijnej. Różnica między tymi wskaźnikami przekroczyła 400 mld zł, czyli 11% PKB. Według Banasia wynika to przede wszystkim z zaniedbania w uwzględnieniu długu środków zgromadzonych w BGK oraz zobowiązań z tytułu tarczy finansowej PFR .
Prezes NIK o rosnącym długu publicznym: Ryzyko dodatkowych działań naprawczych
Na podstawie prognoz zarządzania długiem publicznym na lata 2025-2028 prognozuje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB przekroczy w 2026 r. poziom 60%. „ Stwarza to ryzyko przekroczenia unijnych progów ostrożnościowych i konieczność wdrożenia dodatkowych działań naprawczych ” – ostrzegał prezes Banaś.
Najwyższa Izba Kontroli proponuje, aby w celu usprawnienia nadzoru nad wykonaniem budżetu państwa w kolejnych latach ujednolicić zasady prezentacji długu publicznego tak, aby wartość długu rzetelnie odzwierciedlała rzeczywisty poziom zadłużenia państwa .
„Większość kontroli NIK została oceniona pozytywnie, ale w ośmiu kontrolowanych jednostkach stwierdzono istotne nieprawidłowości . Wśród kluczowych problemów znalazły się kwestie systemowe: reguła wydatkowa nie gwarantowała przywrócenia równowagi finansowej państwa ani nie stanowiła istotnego elementu planowania budżetowego ” – stwierdził w Sejmie. Nie przeprowadzono również skutecznej kontroli wydatków. Ponadto część środków rezerwowych została przeznaczona na zadania niezwiązane z sytuacjami nadzwyczajnymi .
Łączna wartość nieprawidłowości przekroczyła 13 mld zł. Skala obaw Najwyższej Izby Kontroli dotyczących zarządzania finansami publicznymi pozostaje alarmująca, a kontynuacja
