Rada Języka Polskiego uchwaliła zmiany zasad ortografii, które obowiązywać będą od 1 stycznia 2026 r. Od tej daty np. nazwy mieszkańców miast powinniśmy pisać wielką literą, a nie małą, jak dotychczas.
Przewodnicząca Rady Języka Polskiego dr hab. Katarzyna Kłosińska i prof. dr hab. Jerzy Bralczyk, członek RJP
Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk ogłosiła, że na posiedzeniach w dniach 7 listopada 2022 r., 3 lutego 2023 r. oraz 22 stycznia 2024 r. uchwaliła zmiany zasad ortografii, przy czym moc obowiązującą będą one miały od 1 stycznia 2026 r., by „dać wszystkim osobom oraz instytucjom, zwłaszcza wydawcom, autorom słowników i programów szkolnych, czas na przygotowanie się do nowej sytuacji”.
„Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu. To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu. Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej” — czytamy w komunikacie.
Nazwy mieszkańców miast jaką literą?
W załączniku do komunikatu wskazano jedenaście zmian. Pierwsza to wprowadzenie pisowni nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi wielką literą , np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin, przy jednoczesnym dopuszczeniu alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Jugol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz. Do tej pory nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi pisaliśmy małą literą.
Druga zmiana to „wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford)”. Rada Języka Polskiego od 2026 roku wprowadza też rozdzielną pisownię cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
Kolejna zmiana to „ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na »świadomą pisownię rozdzielną«”. RJP zdecydowała również o ujednoliceniu zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, „bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski”. Zaznaczono przy tym, że „przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom”.
Półżartem czy pół żartem?
W szóstej zmianie RJP wprowadza łączną pisownię członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał; oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby). Rada dopuściła też w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni: z łącznikiem (np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij), z przecinkiem (np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij) oraz rozdzielnie (np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij).
Obszerna, ósma zmiana dotyczy użycia wielkich liter w nazwach własnych: w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą (np. Kometa Halleya, Kometa Enckego), wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku (typu Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Hel, Wyspa Uznam), w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz — przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica (np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki), wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych (np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki), a także wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych (np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Tempeltona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe; Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej; Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej; Ambasador Polszczyzny; Honorowy Obywatel Miasta Krakowa).
W zakresie pisowni prefiksów Rada Języka Polskiego zdecydowała o uzupełnieniu reguły ogólnej: „W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk” — czytamy na stronie RJP. Dodatkowo dopuszczono rozdzielną pisownię cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro- które mogą występować również jako samodzielne wyrazy. W punkcie tym wskazano na przykłady: „miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini, superpomysł lub super pomysł bo jest możliwe: pomysł super, ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra, ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko”.
Nienajlepiej razem czy osobno?
Dwie ostatnie zmiany to wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą (np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie) przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą (np. niby-Polak, quasi-Anglia), oraz wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym (np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy, niemiły, niemilszy, nienajmilszy, nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo, nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej).
Uchwalone przez Radę Języka Polskiego zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Jednocześnie Rada ogłosiła dokument, zbierający wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio.
Zasady pisowni i interpunkcji polskiej
Pobierz
„Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych. Tym samym utracą moc uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z wspomnianym dokumentem” — podkreślono w komunikacie.
