Oszustwa finansowe stają się poważnym problemem społecznym, w rozwiązanie którego muszą zaangażować się politycy. Tym bardziej że sami padają ofiarami scamerów.
Kiedy na początku października 2024 r. startowaliśmy z kampanią Scamming out!, pisaliśmy, że ofiarą przestępców może paść każdy, a mitem jest przekonanie, że to osoby starsze i mniej wykształcone są celem cyberoszustów. Miesiąc później, w listopadzie, jeden z posłów stracił 150 tys. zł w wyniku wyrafinowanej, trwającej wiele godzin akcji przestępców, którzy stosując zmodyfikowaną metodę na policjanta, przekonali go, żeby przelał oszczędności na wskazany rachunek, by ochronić je przed hakerami.
W grudniu senator PSL padł ofiarą oszustwa z zastosowaniem tej samej metody. Na szczęście 450 tys. zł, jakie miały trafić do przestępców, udało się zablokować.
Oba przypadki ataków scamerskich zostały odnotowane przez media. O tysiącach anonimowych poszkodowanych przez oszustów pisze się sporadycznie. Tymczasem zjawisko zaczyna przybierać niepokojące rozmiary. Mamy wreszcie statystyki scamów finansowych w Polsce z wykorzystaniem nowoczesnych technologii i technik manipulacyjnych. Wcześniej oszustwo finansowe kojarzone było głównie z działalnością gangów przestępczych, stosujących tzw. metodę na wnuczka, metodę na policjanta i inne mutacje. Schemat jest dobrze znany. Do starszej osoby dzwoni przestępca podszywający się pod bliskich, pracownika banku itp., żeby wyłudzić pieniądze, grając na takich emocjach, jak strach i niepewność.
300 mln zł stracili oszukani przez scamerów
W społecznej świadomości utarł się pogląd, że problem ma charakter niszowy, ponieważ dotyczy starszych osób, podatniejszych na manipulację. To już przeszłość. Od lat NBP publikuje kwartalne zestawienia liczby i wartości oszukańczych transakcji płatniczych. Nigdy nie przyciągały specjalnie uwagi, gdyż wartości w nich zawarte były niewielkie. Statystyki obejmowały transakcje kartami skradzionymi i zgubionymi, które zazwyczaj są blokowane przez użytkowników, gdy tylko zorientują się, że karty nie ma w portfelu.
Od początku 2024 r. NBP stosuje inną metodologię raportowania oszustw, obejmującą również scamy finansowe z wykorzystaniem technik manipulacyjnych. Od stycznia do października banki odnotowały aż 32 tys. przypadków tego typu oszustw. Można przyjąć, że to liczba poszkodowanych (choć ktoś mógł zostać okradziony więcej niż raz – nie są to rzadkie przypadki). Statystyki za cały 2024 r. poznamy dopiero w marcu, ale już dzisiaj można założyć, że ofiarami scamerów padło około 50 tys. osób.
Straty finansowe poniesione przez oszukanych w ciągu dziewięciu miesięcy ubiegłego roku też były ogromne i wyniosły blisko 300 mln zł. Jeśli dodamy czwarty kwartał, kiedy scamerzy tradycyjnie mają żniwa, bo sprzyja im sezon listopadowych wyprzedaży i świątecznych zakupów, to wartość szkód spowodowanych przez oszustów sięgnie 0,5 mld zł.
Materiały własne
Gwałtownie rośnie liczba incydentów cyberbezpieczeństwa
Od początku kampanii Scamming out! zwracaliśmy uwagę, że oszustwa finansowe stają się problemem społecznym w Polsce. Dostrzegają go firmy, rządowe instytucje i agendy, które wykonują znakomitą pracę w zakresie edukacji, profilaktyki i przeciwdziałania cyberoszustwom. Problem jest jednak niezauważany przez krajowe czynniki polityczne. Politykom wciąż nie przeszkadza fakt, że wizerunki premierów (wszystkich opcji), prezydentów i ministrów są wykorzystywane w fałszywych reklamach nieistniejących inwestycji, ani to, że tysiące Polaków tracą pieniądze za sprawą zręcznej manipulacji. Tymczasem nie brakuje poszlak, że scamerzy są elementem prowadzonej przez Rosję wojny hybrydowej.
Skala zagrożeń cybernetycznych z roku na rok jest coraz większa. W 2024 r. CERT Polska, centralny ośrodek przeciwdziałania cyberscamom, odebrał przeszło 600 tys. zgłoszeń w sprawie niepokojących zdarzeń w internecie, które przełożyły się na ponad 103 tys. tzw. incydentów cyberbezpieczeństwa, czyli aktywności niebezpiecznych dla osób i firm w sieci. Dla porównania, w 2023 r. zgłoszeń było ok. 371 tys., a incydentów nieco ponad 80 tys.
Z kolei CSiRT KNF, skanujący cyberprzestrzeń pod kątem działań dotyczących rynku finansowego, zgłosił do zablokowania ponad 10 tys. fałszywych reklam. Rok wcześniej było ich 7 tys.
Materiały własne
NASK mógłby być jak NASC
W Polsce podejmowanych jest bardzo wiele działań zwiększających poziom cyberbezpieczeństwa i bezpieczeństwa finansowego. Brakuje natomiast koordynacji rozmaitych inicjatyw na poziomie centralnym. Przykładem dobrych praktyk może być australijski NASC – National Anty-Scam Center, ośrodek ulokowany przy urzędzie ochrony konsumentów, zajmujący się monitoringiem sieci pod kątem scamów, prowadzący działania edukacyjne i zapewniający wsparcie ofiarom oszustw.
W Polsce podobną funkcję pełni CERT Polska, choć zakres jego kompetencji w dziedzinie cyberbezpieczeństwa jest szerszy, ma także mandat w zakresie koordynacji działań antyscamowych. Australijczycy wyraźnie oddzielili kwestie bezpieczeństwa cybernetycznego i bezpieczeństwa finansowego. Co jednak najważniejsze, walka z oszustami jest elementem rządowej strategii nadzorowanej przez tamtejsze ministerstwo finansów.
Trzymiesięczna kampania
W ramach akcji Scamming out! opisaliśmy najciekawsze case studies, dotyczące działań podejmowanych przez rządy całym świecie w celu przeciwdziałania cyberoszustwom. Przygotowaliśmy kilkanaście raportów o przestępstwach finansowych i zrealizowaliśmy szereg eksperckich wideocastów, a także dwie debaty z udziałem specjalistów od cyberbezpieczeństwa. Napisaliśmy audiobooka, jak rozpoznać i uniknąć scamu. Wszystkie materiały można znaleźć na stronie scammingout.pl
Materiały własne
