Zdecydowana większość badanych przez PBS uważa, że dziedzictwo kulturowe mniejszości narodowych powinno być traktowane jak polskie.
Nagrobek na cmentarzu żydowskim.
Tak wynika z sondażu przeprowadzonego przez pracownię PBS na zlecenie Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków. Jak podkreślają jego autorzy, głównym kryterium dla traktowania obiektu jako „własnego” jest to, że znajduje się na terenie Polski i jest częścią polskiej historii.
Powinno się dbać o zabytki innych kultur
Dr Michał Laszczkowski, dyrektor NIKZ uważa, że kluczowe dla sondażu jest pytanie o postrzeganie zabytków innych kultur przez polskie społeczeństwo. – I tu wyniki są naprawdę krzepiące. Aż 84 proc. badanych uważa, że powinno się dbać o zabytki innych kultur, które nie mieszkają już w danym regionie. Tylko 7 proc. jest odmiennego zdania. 70 proc. Polaków chce, aby dziedzictwo mniejszości było lepiej promowane, a 63 proc. jest za tym, aby uwzględnić tę kwestię w programie nauczania – opisuje dr Laszczkowski.
Z badania PBS wynika, że sześciu na dziesięciu Polaków (59 proc.), deklaruje, że zna zabytki innych kultur. Dotyczy to przede wszystkich świątyń (80 proc.), cmentarzy (64 proc.) oraz zamków i fortyfikacji (54 proc.). Najczęściej kojarzone przez Polaków zabytki innych kultur to świadectwa kultury żydowskiej (74 proc.) i niemieckiej (55 proc.).
Kluczowa jest wartość historyczna zabytku, a nie jego pochodzenie
Zdaniem dr Laszczkowskiego narodowość, z którą pierwotnie związany był obiekt, nie ma znaczenia, jeśli skupia wokół siebie lokalną społeczność i umożliwia badanym atrakcyjne spędzenie czasu. – Kluczowe są wizualna atrakcyjność oraz wartość historyczna i kulturowa obiektu, a nie jego pochodzenie. Zdaniem Polaków należy dbać o zabytki przede wszystkim w celu: zachowania lokalnego dziedzictwa kulturowego (56 proc), rozwoju turystyki regionalnej (46 proc.) oraz promocji i utrzymania różnorodności kulturowej – uważa dr Laszczkowski.
Wyniki badania potwierdzają rezultaty dwóch wcześniejszych sondaży przeprowadzonych na zlecenie Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków. Pozytywny stosunek do dziedzictwa kulturowego łączy Polaków, nawet jeśli w innych kwestiach są podzieleni. Aż 78 proc. badanych uważa, że ochrona zabytków jest ważna dla nich osobiście.
Jakie zabytki są odnawiane dzięki NIKZ
Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków finansujemy prace na nekropolii Kaliszu – Szczypiornie, gdzie pochowano kilkuset ukraińskich bohaterów wojny polsko – bolszewickiej. Spoczywają tam żołnierze 1. Zaporoskiej Dywizji Strzeleckiej, 4. Kijowskiej Dywizji Strzelców, 5. Chersońskiej Dywizji Strzeleckiej i 6. Siczowej Dywizji Strzelców, którzy na początku lat dwudziestych XX wieku internowani zostali w obozie w Kaliszu.
W 2023 roku Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków podjął się kompleksowej renowacji cmentarza, chcąc wspólnie z Miastem Kalisz upamiętnić to miejsce. Głównym celem jest przywrócenie charakteru cmentarza wojskowego i wpisanie go w kontekst historyczny i geograficzny, pozwalający oddać burzliwe dzieje nekropolii. Otwarcie odnowionego cmentarza jest zaplanowane na 14 sierpnia.
Ikonostas jak odkrycie obrazu El Greco
NIKZ przygotowuje też program wspierania remontów 17 zabytkowych nekropolii żydowskich. Zlecił także interwencyjną konserwację najstarszego ikonostasu w naszej części Europy, odkrytego w prawosławnej cerkwi w Nowoberezowie koło Hajnówki.
Odkryto tam liczący blisko 400 lat ikonostas. Zdaniem historyków sztuki to znalezisko porównywalne z odnalezieniem obrazu El Greca na Mazowszu. Odkrycia dokonali prof. Zbigniew Michalczyk, dr Piotr Jamski i Jan Nowicki z zespołu Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. Jak mówią badacze, rangę odkrycia podkreślał fakt, że Podlasie to region wyjątkowo mocno dotknięty zniszczeniami wojennymi. Ikonostas odnaleziono na strychu cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie, ufundowanej przez Izabelę Branicką w roku 1771. Prawdopodobnie wcześniej znajdował się on w świątyni zbudowanej w tej samej miejscowości w roku 1617.
Badanie „Stosunek Polaków do zabytków innych kultur na terenie Polski” zostało przeprowadzone przez pracownię PBS w grudniu 2023 metodą CAPI.
