Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wydać orzeczenie w sprawie C-472/23 dotyczącej sankcji w postaci bezpłatnego kredytu 13 lutego 2025 r.
Będzie to pierwsze orzeczenie TSUE w polskiej sprawie dotyczącej pożyczek gotówkowych i instytucji sankcjonowania darmowego kredytu, tematu, który zyskuje na znaczeniu. Praktyka ta jest coraz częściej stosowana przez sądy, zwłaszcza że coraz więcej pożyczkobiorców i klientów pożyczek gotówkowych decyduje się dochodzić swoich praw, wnosząc pozwy przeciwko bankom lub parabankom.
Sankcja darmowego kredytu pozwala konsumentowi, który zawarł umowę kredytową (taką jak pożyczka lub kredyt gotówkowy), ubiegać się o zwrot wszystkich wydatków związanych z kredytem lub pożyczką, jeśli instytucja finansowa (np. bank lub parabank) nie dostarczyła jasnych i zrozumiałych informacji dotyczących kosztów kredytu lub pożyczki. Mówiąc prościej, jeśli konsument nie został odpowiednio poinformowany o wszystkich wydatkach związanych z umową (takich jak stopy procentowe, prowizje i opłaty dodatkowe), ma prawo żądać zwrotu poniesionych kosztów. W konsekwencji taki kredyt lub pożyczka staje się faktycznie darmowy (wymaga uregulowania jedynie kwoty głównej). Nadchodzące orzeczenie TSUE może znacząco wpłynąć na sytuację konsumentów i system sądowniczy w Polsce, szczególnie biorąc pod uwagę, że dotyczy ono około 18 milionów umów.
Podstawa prawna i kontekst sprawy
Sprawa ta została skierowana do TSUE po przeprowadzeniu dochodzenia wstępnego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, I Wydział Cywilny, pod sygnaturą akt IC 2034/21. Powód domaga się zwrotu zapłaconych odsetek i innych opłat wynikających z udzielenia pożyczki bezzwrotnej w związku z umową pożyczki gotówkowej zawartą z jednym z banków uniwersalnych.
Główne kwestie badane przez Trybunał to:
- Czy błędne zadeklarowanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (APR) w umowie pożyczki automatycznie uzasadnia zastosowanie sankcji w postaci bezpłatnej pożyczki?
- Czy postanowienia dotyczące zmian opłat w umowie kredytowej muszą zostać szczegółowo określone, aby były zgodne z prawem UE?
- Czy polskie przepisy, które nakładają jednolitą, surową karę niezależnie od wagi naruszenia, są zgodne z unijną zasadą proporcjonalności?
Potencjalne decyzje TSUE
Oczekuje się, że orzeczenie TSUE będzie korzystne dla konsumentów.
1. TSUE stwierdza, że nieprawidłowe zadeklarowanie RRSO uzasadnia udzielenie pożyczki bez opłat.
Jest to kluczowa kwestia dotycząca ochrony konsumentów. TSUE zajmuje się takimi kwestiami, jak rozbieżności w podawaniu informacji o RRSO, które mogą naruszać prawa konsumentów, wpływając na ich zdolność do podejmowania świadomych decyzji kredytowych. Roczna stopa procentowa (APR) ma na celu przejrzyste przedstawienie całkowitych kosztów kredytu. Jeśli konsument nie jest w stanie dokładnie ocenić rzeczywistego kosztu kredytu z powodu nieprawidłowych informacji, może to uzasadniać nałożenie sankcji w postaci bezpłatnej pożyczki, ponieważ narusza to podstawowe zasady ochrony konsumentów. Należy odwołać się do orzeczenia TSUE z 23 stycznia 2025 r. w sprawie C-677/23, w którym Trybunał stwierdził, że wszelkie nieścisłości w podawaniu RRSO mogą stanowić poważne naruszenie praw konsumentów, potencjalnie prowadzące do sankcji w postaci bezpłatnej pożyczki. Trybunał podkreślił, że informacje o RRSO są jednym z podstawowych elementów, które umożliwiają konsumentom porównywanie ofert kredytowych i ocenę całkowitych kosztów kredytu. Brak precyzji w tym obszarze utrudnia podejmowanie świadomych decyzji finansowych, co jest sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów.
