Wiele osób wychodzi z założenia, że szczepienia są zarezerwowane wyłącznie dla najmłodszych, a dorośli nie muszą już przyjmować preparatów ochronnych. Takie myślenie to duży błąd. Szczepienia są bowiem ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej nie tylko w dzieciństwie, ale również w całym późniejszym życiu.
Szczepienia odgrywają ważną rolę w zapobieganiu różnego rodzaju chorobom. Przypomina o tym Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej we współpracy z Fundacją MY PACJENCI. Organizacje stworzyły kalendarz szczepień dla dorosłych, który w przystępnej formie prezentuje wszystkie najważniejsze informacje dotyczące szczepień ochronnych. Uwzględnia najnowsze wytyczne i rekomendacje – zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym. Kalendarz szczepień dorosłych ma – jak czytamy w komunikacie udostępnionym przez Fundację MY PACJENCI –„pomóc pacjentom, ale także lekarzom i pielęgniarkom w komunikacji na temat szczepień ochronnych”. Istnieje potrzeba wypracowania wspólnych narzędzi, które pozwoliłyby na prowadzenie bardziej owocnych rozmów o szczepieniach. Kalendarz szczepień dla dorosłych dostępny jest na stronie internetowej: ptmr.info.pl.
Obowiązkowe szczepienia dla dorosłych – kogo obejmują?
Program Szczepień Ochronnych na 2024 rok przygotowany przez Głównego Inspektora Sanitarnego nakłada obowiązek szczepień ochronnych na osoby, które są szczególnie narażone na zarażenie w związku z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi. W tej grupie znajdują się między innymi pacjenci ze schorzeniami przewlekłymi lub wrodzonymi niedoborami odporności, chorzy po przeszczepach i innych zabiegach operacyjnych, studenci kierunków medycznych, a także osoby, które mogły mieć bezpośredni kontakt z czynnikiem zakaźnym (na przykład w pracy). Obowiązek szczepień obejmuje przyjęcie preparatów ochronnych przeciwko:
- błonicy,
- inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu B,
- inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae,
- krztuścowi,
- nagminnemu zapaleniu przyusznic (śwince),
- odrze,
- ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis),
- różyczce,
- tężcowi;
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
- wściekliźnie,
- ospie wietrznej.
Rodzaj przyjętego preparatu ochronnego zależy od tego, z jakim czynnikiem zakaźnym dana osoba miała lub mogła mieć kontakt. O konieczności podania szczepionki decyduje lekarz po zapoznaniu się z indywidualną sytuacją zdrowotną pacjenta i jego historią szczepień.
Szczepienia zalecane dorosłym po 40. i 50. roku życia
Osobom dorosłym, które ukończyły 40. i 50. rok życia, zaleca się szczepienia przeciwko:
- grypie (jedna dawka co sezon),
- COVID-19 (zgodnie z obowiązującym schematem zależnym od rodzaju preparatu),
- tężcowi, błonicy i krztuścowi (co 10 lat),
- ospie wietrznej (w przypadku osób, które nie przechodziły zakażenia),
- półpaścowi (2 dawki),
- odrze, śwince oraz różyczce (dotyczy osób niezaszczepionych),
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (3 lub 4 dawki w trybie przyspieszonym).
Szczepienia szczególnie zalecane w grupie osób 65+
Osobom, które ukończyły 65. rok życia zaleca się przyjęcie preparatów ochronnych przeciwko grypie, COVID-19, półpaścowi, RSV, a także pneumokokom, czyli dwoinkom zapalenia płuc. Seniorzy są narażeni na szczególnie ciężki przebieg wskazanych chorób, między innymi z uwagi na upośledzoną odporność czy tak zwaną wielochorobowość. Mianem tym określa się występowanie więcej niż jednego schorzenia w tym samym czasie u danego pacjenta (na przykład współwystępowanie cukrzycy typu drugiego, miażdżycy i nadciśnienia tętniczego).
Bezpłatne i refundowane szczepienia dla seniorów
Osoby po 65 roku życia nie muszą płacić za szczepienie przeciwko grypie i COVID-19. Pełną refundacją objęte są również preparaty ochronne dla osób z grup szczególnego ryzyka. Dotyczy to między innymi osób po przeszczepach oraz pacjentów z: przewlekłymi chorobami serca, wątroby lub płuc, cukrzycą, wszczepionym implantem ślimakowym, przewlekłą niewydolnością nerek, wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności, uogólnioną chorobą nowotworową, zakażeniem HIV, chorobą Hodgkina, białaczką, szpiczakiem mnogim.
Od 1 stycznia 2024 roku pięćdziesięcioprocentową refundacją została objęta szczepionka przeciwko półpaścowi. Mniej zapłacą za nią seniorzy w grupie 65+, którzy są zakażeni wirusem HIV, przeszli przeszczep lub cierpią na jedno ze wskazanych schorzeń:
- przewlekłą chorobę serca,
- przewlekłą chorobę płuc,
- cukrzycę,
- przewlekłą niewydolność nerek,
- wrodzony lub nabyty niedobór odporności,
- uogólnioną chorobę nowotworową,
- chłoniaka Hodgkina,
- białaczkę,
- szpiczaka mnogiego,
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- łuszczycę,
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- nieswoiste zapalenie jelit,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- stwardnienie rozsiane,
- toczeń rumieniowaty układowy.
Przeciwskazania do szczepienia dorosłych
Jednym z najważniejszych przeciwwskazań do szczepienia – zarówno dorosłych, jak i dzieci – jest nadwrażliwość na składnik występujący w danym preparacie ochronnym. Szczepienie należy również odłożyć w sytuacji, gdy u pacjenta występuje gorączka, ostry stan zapalny lub inne problemy zdrowotne związane z zaostrzeniem choroby przewlekłej. Decyzję dotyczącą podania preparatu ochronnego podejmuje lekarz po przeprowadzeniu odpowiednich badań. Warto zauważyć, że samo przeziębienie nie wyklucza możliwości przyjęcia szczepionki.
Dlaczego dorośli powinni się szczepić?
Szczepienie pozwala niejednokrotnie uniknąć zachorowania albo złagodzić przebieg choroby, a co za tym idzie zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych związanych z przebytą infekcją. Powikłania te nierzadko zagrażają życiu, a w niektórych przypadkach mogą zakończyć się śmiercią.
Postęp nauki i medycyny powoduje, że aktualnie co kilka lat pojawiają się nowe szczepienia co jest ogromną wartością, niemniej niezbędna jest stała edukacja pacjentów, którzy chcą mieć świadomość, jakie szczepienia powinni wykonać i jak często należy je powtarzać. Znaczna część osób nie ma świadomości, że niektóre szczepienia wykonane w dzieciństwie nie chronią nas przez całe życie. Konieczna jest także edukacja dotycząca szczepień przeciwko chorobom wirusowym, takim jak grypa czy COVID – że działają one wtedy, gdy są powtarzane co sezon, ze względu na to, że wirusy ulegają zmianom i mutacjom – zaznacza Magdalena Kołodziej, Prezes Fundacji MY PACJENCI w udostępnionym komunikacie.
