Dzisiaj obchodzimy Ogólnopolski Dzień Transplantacji. W minionym roku przeszczepiono w Polsce rekordową liczbę narządów. Od zmarłych dawców przeszczepionych zostało ponad 1800 narządów. To oznacza, że polska transplantologia zaczyna się odbudować i rozwijać.
W 2022 r. przeszczepiono w Polsce 1402 narządy od zmarłych dawców (o ponad 120 więcej niż rok wcześniej). W minionym roku nastąpił natomiast wręcz skokowy wzrost tych zabiegów — przeszczepiono 1805 narządów wewnętrznych, takich jak nerki, serce, wątroba, trzustka oraz płuca — jak podaje „Poltransplant”.
Ostatnie lata w polskiej transplantologii były okresem stagnacji. Chwilowe wzrosty zastępowały kolejne spadki liczby wykonywanych przeszczepów. Największe załamanie przyniosła jednak pandemia COVID-19. W 2020 r. wykonano zaledwie 1180 transplantacji, a w 2021 r. — 1274. Skokowy wzrost przeszczepów w 2023 r. wskazuje jednak, że polska transplantologia zaczyna się odbudowywać. Mimo to lekarze mają jeszcze nad czym pracować.
Czas na odbudowę
Polska transplantologia zmierza w dobrym kierunku przede wszystkim, jeśli chodzi o przeszczepy od zmarłych dawców. W 2023 r. pozyskano 573 tzw. zmarłych dawców rzeczywistych, czyli tych, od których pobrane narządy nadawały się do przeszczepu. Liczba dawców ogółem wyniosła do 764. W 2022 r. było 445 dawców rzeczywistych oraz 640 dawców ogółem.
Pozyskiwanie zmarłych dawców ma kluczowe znaczenie dla wzrostu liczby przeszczepów. W ubiegłym roku, podobnie jak w latach poprzednich, wśród najczęściej przeszczepianych narządów są nerki (977), wątroby (523), serca (178) oraz płuca (98). Przeszczepiono także cztery trzustki (bardzo rzadkie i trudne operacje) oraz 24 nerki wraz trzustką.
Problem z przeszczepami od żywych dawców
Piętą achillesową polskiej transplantologii są jednak przeszczepy od żywych dawców, wykonywane w znikomej liczbie w porównaniu do transplantacji narządów pozyskiwanych od zmarłych dawców. Od wielu lat przypada na nie nieco ponad 5 proc. wszystkich przeszczepów.
W 2023 r. wykonano 78 transplantacji nerki oraz 27 fragmentów wątroby pozyskiwanych od żywych dawców. W 2022 r. odbyło się odpowiednio 73 i 28 takich zabiegów. To niewiele więcej niż w 2012 r., kiedy przeszczepiono 51 nerek i 14 fragmentów wątroby od żywych dawców.
Przeszczepy od żywych dawców to najczęściej transplantacje rodzinne. Narządy do takich operacji pozyskiwane są zwykle od osób z najbliższej rodziny, choć dopuszcza się dawców niespokrewnionych, np. małżonków.
Narządy przeszczepione od żywego dawcy zwykle dłużej działają w organizmie biorcy, aniżeli te pobrane od zmarłych. Nerki są sprawne średnio przez 15 lat, czyli o 5 lat dłużej w porównaniu z przeszczepami od dawcy zmarłego. Wynika to z faktu, że na ogół można je wykorzystać w lepszym stanie, choćby dlatego, że w krótszym okresie są niedokrwione — zaledwie jedną godzinę, a nie około 30 godzin, jak w przypadku narządu pozyskanego od osoby zmarłej.
