Kurkuma (szafran indyjski, ostryż długi) to przyprawa z rodziny imbirowatych, która jest bliską kuzynką imbiru. Kurkuma znana jest z intensywnej, pomarańczowej barwy, dzięki której znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym jako barwnik, a także wyjątkowych właściwości zdrowotnych i wysokich wartości odżywczych. Dlaczego warto włączyć kurkumę do diety i do czego ją dodawać? Czy długotrwałe stosowanie kurkumy może powodować skutki uboczne? Wyjaśniamy.
- Kurkuma – właściwości i podstawowe informacje
- Jak wygląda kurkuma?
- Kurkuma – wartości odżywcze
- Właściwości kurkumy i lecznicze zastosowanie
- Kurkuma – na co pomaga?
- Kurkuma w ciąży
- Do czego dodawać kurkumę?
Kurkuma (Curcuma longa L.) jest byliną z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Roślina ta naturalnie występuje w Azji, Australii i Afryce. Do naszych sklepów trafia głównie kurkuma z Indii i Indonezji. Podobnie jak imbir, można uprawiać kurkumę w donicy, zyskując dostęp do świeżych kłączy. Kurkumę możemy wyhodować z kupionych np. w supermarkecie kłączy, które często mają zawiązki kiełków. W sklepach dostępne są również dekoracyjne odmiany kurkumy, których kłącza nie nadają się do spożycia. Warto dowiedzieć się więcej na temat zastosowania, wartości odżywczych i właściwości leczniczych kurkumy, bo ta aromatyczna przyprawa znajduje zastosowanie w profilaktyce i leczeniu różnych schorzeń. Jedną z ważniejszych korzyści, jakie daje regularne stosowanie kurkumy, jest jej działanie przeciwzapalne. Tę właściwość zawdzięcza najcenniejszemu składnikowi w swoim składzie –kurkumie, która nadaje przyprawie charakterystyczny, intensywnie żółty kolor.
Kurkuma – właściwości i podstawowe informacje
Kurkuma to roślina przyprawowa, która słynie z wielu prozdrowotnych właściwości i wysokich wartości odżywczych. Znajdująca się w kurkumie kurkumina od wieków znajduje zastosowanie w medycynie chińskiej ze względu m.in. na silne właściwości przeciwzapalne, właściwości antyoksydacyjne, a także działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Przyswajanie kurkuminy zwiększa spożywanie kurkumy z czarnym pieprzem. Kurkuma z pieprzem dostępna jest m.in. w sklepach zielarskich. Tabletki z kurkumą ułatwiają stosowanie i dawkowanie kurkuminy.
Od dawna trwają badania, których celem jest potwierdzenie pozytywnego wpływu kurkumy oraz obecnej w niej kurkuminy na organizm człowieka. Ich wyniki nie są jednak rozstrzygające.
Choć potwierdzono korzystny wpływ kurkumy m.in. na funkcjonowanie układu trawiennego oraz jej skuteczność w redukcji stanów zapalnych i infekcji o różnym podłożu, to nadal nie dowiedziono, że kurkuma ma właściwości antynowotworowe (przez niektórych kurkuma bywa nazywana „naturalnym lekiem” na raka) oraz skutecznie przeciwdziała demencji starczej i chorobie Alzheimera.
Od jakiegoś czasu pojawiają się niepokojące informacje, dotyczące potencjalnie szkodliwego wpływu kurkumy na wątrobę. Choć roślina ta słynie z pozytywnego wpływu na komórki wątroby, to u niektórych osób prowadzi do uszkodzenia tego narządu. Potwierdzono związek pomiędzy stosowaniem suplementów z kurkumą w zalecanej przez producenta dawce oraz zaburzeniami w pracy wątroby, które wywołały żółtaczkę.
Kurkuma jest stosowana w celach przyprawowych oraz doraźnie w celu wsparcia leczenia np. chorób infekcyjnych. Takie jej zastosowanie nie zagraża zdrowiu. Trzeba jednak pamiętać, że nawet rośliny słynące ze swoich prozdrowotnych właściwości, mogą zaszkodzić zdrowiu, jeżeli są stosowane w nadmiarze. Ryzyko wystąpienia skutków ubocznych zwiększa także długotrwałe stosowanie kurkumy.
Jak wygląda kurkuma?
Kurkuma (szafran indyjski) to roślina o długich, lancetowatych liściach i intensywnie pomarańczowym kłączu, które pokryte jest jasnobrązową skórką. W naturalnych warunkach kurkuma osiąga około metra wysokości.
Zarówno świeża kurkuma, jak i mielona kurkuma, mają charakterystyczny smak i mogą być stosowane jako dodatek do różnych dań. Ostry smak kurkumy jest doskonale wyczuwalny w daniach kuchni azjatyckiej np. kuchni indyjskiej – kurkuma to jeden ze składników przyprawy curry. Warto wiedzieć, że sok ze świeżego korzenia kurkumy, a także rozpuszczony w wodzie sproszkowany korzeń kurkumy barwią skórę oraz powodują powstawanie bardzo trudnych do usunięcia żółtych plam na powierzchniach i tkaninach.
Kurkuma – wartości odżywcze
Sproszkowana kurkuma i świeża kurkuma nieco różnią się pod względem kaloryczności i zawartości składników odżywczych, do których zaliczamy np. witaminy i składniki mineralne.
Kaloryczność mielonej kurkumy to około 354 kcal/100 g. Świeży korzeń kurkumy dostarcza do organizmu mniej kalorii – w 100 g świeżej kurkumy znajduje się około 300 kcal. Trzeba jednak pamiętać, że kurkuma stosowana jest w niewielkiej ilości, co sprawia, że jej wysoka kaloryczność nie zagraża sylwetce. Zarówno mielona kurkuma, jak i świeży korzeń kurkumy mają działanie odchudzające – kurkuma usprawnia pracę trzustki i wątroby, reguluje procesy trawienne, przyśpiesza metabolizm i usprawnia oczyszczanie organizmu ze szkodliwych toksyn.
Kurkuma zawiera m.in.:
- białko, kwasy tłuszczowe, węglowodany, błonnik pokarmowy,
- potas, żelazo, magnez, mangan,
- witaminy z grupy B, w tym kwas foliowy,
- kwas askorbinowy, kurkuminę, olejek eteryczny, związki fenolowe i terpeny.
Właściwości kurkumy i lecznicze zastosowanie
Działanie lecznicze kurkumy związane jest z jej bogatym składem, w którym można wyróżnić blisko 250 aktywnych związków. Właściwości kurkumy to m.in. silne działanie przeciwzapalne i antyseptyczne. Ponadto kurkuma wykazuje silne działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu neutralizuje wolne rodniki, a tym samym chroni przed wieloma chorobami. Tradycyjnie stosowana jest w celu wsparcia leczenia różnych schorzeń, a także redukcji przyczyniających się do rozwoju chorób przewlekłych stanów zapalnych w organizmie.
Kurkuma – na co pomaga?
Kurkuma w pozytywny sposób wpływa na funkcjonowanie układu trawiennego. Znajdująca się w niej kurkumina ma właściwości żółciopędne, dzięki którym wpływa na metabolizm tłuszczów i ułatwia trawienie ciężkostrawnych potraw. Co więcej, pomaga zapobiegać powstawaniu złogów i „rozbija” kamienie żółciowe. Kurkuma może być stosowana przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego – kurkumina redukuje ból brzucha i dyskomfort, który związany jest z gromadzeniem się gazów w jelitach, a także pomaga zapobiegać niestrawności. Kurkuma polecana jest również jako remedium na zgagę.
Ze względu na właściwości antybakteryjne, antywirusowe i antyoksydacyjne kurkuma pozytywnie wpływa na pracę układu immunologicznego, dlatego jest często stosowana np. podczas sezonowych infekcji. Na objawy grypy i przeziębienia polecany jest np. domowy syrop z imbirem żółtym, kurkumą, miodem i sokiem z cytryny. Regularne stosowanie kurkumy może pomóc zapobiegać infekcjom.
Działanie lecznicze kurkumy można także wykorzystać jako wsparcie w leczeniu chorób przewlekłych np. artretyzmu, chorób układu oddechowego, chorób serca i układu krążenia. Tradycyjnie kurkuma stosowana jest także w profilaktyce i leczeniu cukrzycy – kurkuma obniża poziom cukru we krwi oraz zaburzeń gospodarki lipidowej – kurkuma obniża poziom cholesterolu we krwi.
Wyniki niektórych badań sugerują, że kurkuma może pomagać w zapobieganiu i leczeniu nowotworów. Kurkumina oraz inne związki aktywne mogą hamować namnażanie się patologicznie zmienionych komórek nowotworowych i zmniejszać ryzyko przerzutów, jednak potrzeba dodatkowych badań, których wyniki potwierdzą antynowotworowe działanie kurkuminy.
Kurkuma bywa również stosowana jako naturalny lek na choroby pasożytnicze oraz znajduje zastosowanie w przypadku profilaktyki i leczeniu chorób jamy ustnej – kurkuma redukuje szkodliwe bakterie, ogranicza rozwój stanu zapalnego dziąseł i przyzębia, a także odświeża oddech.
Kurkuma w ciąży
Kurkuma, stosowana jako przyprawa, nie wpływa w negatywny sposób na stan zdrowia. Trzeba jednak wiedzieć, że bezpieczeństwo i skuteczność stosowania suplementów z kurkumą w ciąży, nie zostały w pełni zbadane. Działanie kurkumy może wykazywać negatywny wpływ na organizm ciężarnej, dlatego jej stosowanie w celach profilaktycznych i leczniczych trzeba skonsultować z lekarzem.
Nie tylko kobiety ciężarne, ale także kobiety karmiące, osoby przewlekle chore i osoby, które przyjmują farmaceutyki, powinny przed rozpoczęciem stosowania kurkumy skonsultować się z lekarzem. Trzeba pamiętać, że kurkuma nie zastąpi konwencjonalnego leczenia. Objawy chorobowe trzeba zawsze skonsultować z lekarzem.
Do czego dodawać kurkumę?
Kurkuma stosowana jest przede wszystkim do dań kuchni azjatyckiej, jednak jej pikantny smak doskonale współgra także z niektórymi potrawami kuchni polskiej. Kurkumę można dodawać np. do potraw duszonych m.in. duszonych warzyw, potraw jednogarnkowych, w których składzie znajdują się mięso, warzywa oraz ryż, zup, a także ciasta na makaron, panierek, wypieków i napojów np. rozgrzewającej herbaty. Bardzo popularna jest kurkuma do picia – woda z kurkumą, sok z kurkumy, a także różnego rodzaju koktajle z dodatkiem kurkumy polecane są m.in. w celu usprawnienia metabolizmu i wsparcia efektów stosowania diety odchudzającej. Kurkumę można także dodawać do przetworów na zimę – wyjątkowy smak mają np. ogórki z kurkumą.
Źródła:
- S. Przybylska, Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, Problemy Higieny i Epidemiologii, 96(2), s. 414-420, 2015
- A. Klein, Turmeric supplements have been linked to liver damage in five people, NewScientist, dostęp 21.10.2023
- Betül Kocaadam, Nevin Şanlier, Curcumin, an active component of turmeric (Curcuma longa), and its effects on health, DOI: 10.1080/10408398.2015.1077195
- M. Kania, J. Baraniak, Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego, Postępy Fitoterapii, (16)2, s. 102-106, 2015
