30 czerwca 2025 r. Komisja Europejska opublikowała zbiór wytycznych dotyczących stosowania nowej dyrektywy budowlanej (EPBD), który zawiera ostateczną wersję dokumentu szczegółowo opisującego sposób wdrażania przepisów dotyczących budynków zeroemisyjnych, zwanych ZEB. Dokument ten służy jako katalizator do rewizji krajowych strategii, norm i inicjatyw wsparcia. Ponadto stanowi istotny punkt odniesienia dla aktualizacji metodologii świadectw charakterystyki energetycznej budynków w Polsce, które są obecnie przedmiotem konsultacji.
Należy zauważyć, że ZEB (Zero-Emission Buildings) stanowi nowy standard docelowy dla konstrukcji w Unii Europejskiej, mający na celu ekstremalnie niskie zużycie energii w pełni pokrywane przez odnawialne lub inne źródła energii o zerowej emisji. Zgodnie z dyrektywą EPBD zmodyfikowaną w zeszłym roku, standard ZEB ma stać się obowiązkowy dla wszystkich nowych budynków publicznych do 2028 r., a dla wszystkich innych nowych konstrukcji do 2030 r.
ZEB zezwala wyłącznie na technologie o zerowej emisji
W swoich ostatnich wytycznych Komisja Europejska podkreśla, że tylko technologie zeroemisyjne – takie jak pompy ciepła, systemy solarne lub odpowiednio zarządzana bioenergia – są niezbędne do spełnienia wymogów standardu ZEB, podczas gdy metody ogrzewania przy użyciu gazu, oleju lub węgla nie są dozwolone. Odpowiedni dokument stwierdza:
− Wykorzystanie pomp ciepła, systemów solarnych i systemów ogrzewania wykorzystujących bioenergię jest zgodne z artykułem 11(1) dyrektywy EPBD.
Technologie takie jak pompy ciepła zasilane energią odnawialną (w tym systemy fotowoltaiczne) i wydajne rozwiązania grzewcze zgodne z dyrektywą EED mają, zdaniem Komisji Europejskiej, stanowić podstawę dekarbonizacji budynków na terenie Unii Europejskiej.
Nowa metodologia obliczania energii pierwotnej
Istotną zmianą w wytycznych EPBD jest nakaz obliczania całkowitego zużycia energii pierwotnej, a nie – jak to było w zwyczaju w kilku krajach, w tym w Polsce – wyłącznie segmentu nieodnawialnego. Komisja Europejska jasno formułuje:
− Maksymalne zapotrzebowanie na energię dla budynków zeroemisyjnych […] musi być wyrażone w oparciu o całkowite zużycie energii pierwotnej.
Oznacza to, że wszystkie pierwotne składniki energii (zarówno odnawialne, jak i nieodnawialne) muszą być agregowane, co ma wpływ na ocenę efektywności energetycznej budynku i wybory technologiczne. Co ciekawe, zgodnie z wytycznymi, budynek o zerowej emisji musi generować lub pozyskiwać z czystych źródeł równoważną ilość energii (w kategoriach energii pierwotnej) do tej, którą zużywa – co wymaga rocznego bilansu wykorzystującego odnawialne źródła energii przy jednoczesnym uwzględnieniu przyszłych nieodnawialnych czynników wejściowych energii pierwotnej.
Biomasa o szczególnych warunkach użytkowania
Wytyczne Komisji Europejskiej wskazują, że biomasa może być wykorzystywana jako źródło energii w budynkach o zerowej emisji (ZEB), ale tylko wtedy, gdy spełnia rygorystyczne normy zrównoważonego rozwoju. Obejmuje to przestrzeganie kryteriów zrównoważonej ekstrakcji i redukcji emisji gazów cieplarnianych (zgodnie z artykułem 29 dyrektywy RED II), a także zapewnienie braku negatywnych skutków dla absorpcji dwutlenku węgla (CO₂) przez lasy (LULUCF) i jakości powietrza (przypisy 5 i 6). Emisje operacyjne, takie jak metan (CH₄) i podtlenek azotu (N₂O), muszą mieścić się w dopuszczalnych limitach określonych dla budynku o zerowej emisji.
Źródła energii dla konstrukcji ZEB
W dokumencie Komisji wyjaśniono również, że energia wykorzystywana w budynkach o zerowej emisji powinna pochodzić z następujących źródeł:
- Instalacje OZE zlokalizowane na budynku lub na gruncie, na którym budynek jest wybudowany;
- Instalacje OZE znajdujące się w pobliżu budynku (np. lokalne spółdzielnie energetyczne);
- wydajne systemy grzewcze (zgodnie z dyrektywą EED);
- źródła bezemisyjne w sieci energetycznej.
Jeśli w pełni odnawialne źródło energii dla budynku nie jest wykonalne z powodu ograniczeń technicznych lub ekonomicznych, wytyczne WE zezwalają na wykorzystanie energii niepochodzącej z OZE, pod warunkiem, że jest ona całkowicie zrównoważona przez nadmiar energii odnawialnej wytwarzanej na miejscu corocznie. Niemniej jednak instalacja źródeł spalających paliwa kopalne w budynku ZEB pozostaje zabroniona – zwolnienie dotyczy wyłącznie metody osiągnięcia bilansu energii pierwotnej, a nie zniesienia zakazu urządzeń grzewczych generujących emisję. Zasadniczo Komisja Europejska nie popiera rozwiązań takich jak hybrydowe kotły gazowe w nowych budynkach o zerowej emisji.
Ogrzewanie niskotemperaturowe zwiększa efektywność energetyczną
Osiągnięcie najwyższej możliwej efektywności energetycznej, kluczowego celu nowych wytycznych WE, praktycznie wymaga powszechnego przyjęcia systemów grzewczych zaprojektowanych do niskich temperatur roboczych. Umożliwi to pełne wykorzystanie pomp ciepła lub sieci grzewczych nowej generacji przy jednoczesnym zminimalizowaniu strat przesyłowych. Chociaż Komisja nie wspomina wprost o ogrzewaniu niskotemperaturowym w wytycznych, dyrektywa EPBD zachęca państwa członkowskie do promowania takich systemów w nowych i odnowionych budynkach. W przypadku nowych konstrukcji norma powinna obejmować projektowanie systemów grzewczych dla temperatury przepływu poniżej 45°C. W przypadku istniejących budynków modernizacje mogą umożliwić obniżenie temperatury przepływu do ≤55°C, umożliwiając pompom ciepła pracę z wysoką wydajnością. Zaleca się uwzględnienie takich wymagań w przepisach technicznych, certyfikatach energetycznych i przeglądach systemów.
Czas zmienić podejście do transformacji
Nowe wytyczne Komisji Europejskiej jasno określają kierunek transformacji sektora budowlanego w Europie. Kluczowe technologie obejmują pompy ciepła zasilane energią odnawialną, ogniwa fotowoltaiczne i wydajne systemy grzewcze nowej generacji, z których wszystkie powinny być wspierane przez niskotemperaturowe systemy grzewcze w celu uzyskania optymalnej wydajności transferu ciepła. Jednocześnie Komisja wskazuje, że wykorzystanie biomasy musi być ograniczone do scenariuszy, w których spełnia różne warunki – zarówno prawne (kryteria RED II), jak i wynikające z szerszej polityki (niepogarszanie jakości powietrza, ostrożność w ograniczaniu pochłaniania emisji związanych z LULUCF). Podkreśla również konieczność właściwego zrównoważenia przy stosowaniu miksu energetycznego obejmującego paliwa kopalne do zasilania budynków ZEB.
Zgodnie z wytycznymi KE, Państwa Członkowskie muszą również zmodyfikować swoje metody obliczania charakterystyki energetycznej, aby dostosować je do nowych przepisów – wykorzystując całkowity wskaźnik energii pierwotnej. W Polsce trwają obecnie dyskusje na temat projektu rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii dotyczącego metodologii określania charakterystyki energetycznej budynku lub jego części, a także świadectw charakterystyki energetycznej. PORT PC jest jednym z uczestników tych konsultacji. Jak zauważa Paweł Lachman, Prezes Zarządu PORT PC
− Jest to dogodny moment, aby dostosować projekt nowego rozporządzenia do najnowszych wymogów określonych przez Komisję Europejską. Wskazane jest również szybkie i kompleksowe wdrożenie wszystkich wytycznych Komisji w celu aktualizacji krajowych strategii, standardów i inicjatyw wsparcia dotyczących transformacji energetycznej budynków.
[Źródło: PORT PC