Inicjatywa Clean Air stała się niestety siedliskiem nieuczciwych praktyk. Eksperci wskazują, że wynika to w dużej mierze z obecnych ram programu, zwłaszcza ze znacznego wstępnego finansowania połączonego ze 100% współfinansowaniem inwestycji bez odpowiedniego nadzoru. PORT PC przejął odpowiedzialność i utworzył infolinię dla poszkodowanych beneficjentów. Zamiarem jest również ujawnienie „białych” i „czarnych” ksiąg inwestycji realizowanych w ramach inicjatywy.
„Oszukańcza transformacja” to temat, pod którym Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła zorganizowała 19 marca 2025 r. konferencję prasową. Mowa tu konkretnie o problemach związanych z inicjatywą „Czyste Powietrze”, które – jak stwierdzili uczestnicy konferencji – wynikają przede wszystkim z prefinansowania wdrożonego w lipcu 2022 r. Mechanizm ten miał gwarantować finansowanie najbardziej pokrzywdzonym beneficjentom, ale stał się dla niektórych firm narzędziem generowania nadmiernych zysków i sprzyjania nieuczciwym praktykom w sektorze.
– Prefinansowanie pozwalało odbiorcom na dostęp do 50% ze 100% dotacji w formie zaliczki na rachunek wykonawcy. W rzeczywistości było to zaproszenie do nieetycznych praktyk, które zidentyfikowaliśmy i omówiliśmy podczas konferencji prasowej – zauważył Paweł Lachman, prezes PORT PC . – Z jednej strony firmy, które korzystały z dotacji, nieuczciwie manipulowały cenami urządzeń, instalacji i termomodernizacji, aby dostosować je do maksymalnych kwot dotacji; często instalowały też urządzenia niedozwolone na rynku lub nieposiadające certyfikatów jakości. Z drugiej strony nakłaniały beneficjentów o niskich dochodach, którzy nie byli świadomi związanych z tym ryzyk, do podpisywania pełnomocnictw i niekorzystnych umów. Aby zmaksymalizować zyski, minimalizowano wydatki, np. instalując pompy ciepła w nieruchomościach pozbawionych odpowiedniej izolacji termicznej i odpowiednich instalacji. Trwająca reforma inicjatywy „Czyste Powietrze” stwarza okazję do wyeliminowania niektórych nadużyć, ale działania muszą być zdecydowane – dodaje Lachman .
– Jesienią ubiegłego roku miałem okazję przeprowadzić serię wywiadów z osobami zaangażowanymi w realizację i wsparcie inicjatywy „Czyste Powietrze” na różnych szczeblach, w tym z gminami i wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska – relacjonował adwokat Miłosz Jakubowski . – Miało to miejsce jeszcze przed zawieszeniem naboru wniosków w ramach programu. Wszyscy moi rozmówcy wskazywali na ogromną skalę nadużyć dokonywanych przez nieuczciwych przedsiębiorców. Bardziej oddani eko-doradcy wspominali, że pomagali mieszkańcom swoich gmin wycofać się z niekorzystnych umów, czasami spotykając się z reakcją nieuczciwych przedsiębiorców.
Instalator Tomasz Golański również podzielił się swoimi spostrzeżeniami: – Wielu ludzi, którzy odeszli z poprzednich firm, szukało pracy w mojej firmie, ponieważ nie zgadzali się z nieetycznymi działaniami graniczącymi z nielegalnością. Montaż pomp ciepła nie jest równoznaczny ze sprzedażą garnków. Prace te powinni wykonywać wykwalifikowani fachowcy, którzy odpowiednio dopasują urządzenie do standardów budowlanych, a w skrajnych przypadkach nawet uczciwie odradzą pewne działania, aby uniknąć narzucania kosztów beneficjentowi. Chyba nie muszę podkreślać, że stanowi to również nieuczciwą konkurencję dla firm, których celem jest dostarczanie wysokiej jakości produktów i usług.
Uczestnicy konferencji przewidują, że podmioty państwowe – w szczególności obecne kierownictwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska, a także Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska – podejmą działania mające na celu wsparcie beneficjentów programu, którzy zostali oszukani przez nieuczciwych kontrahentów. W zbiorowej opinii uczestników osoby te muszą otrzymać pomoc od rządu; w przeciwnym razie znacznie utrudni to transformację energetyczną, walkę ze złą jakością powietrza i jeszcze bardziej zaostrzy problem ubóstwa energetycznego w nadchodzących latach.
Domagając się działań ze strony państwa, PORT PC podejmuje jednocześnie kroki, aby pomóc poszkodowanym stronom. Pierwszą inicjatywą jest utworzenie infolinii, gdzie beneficjenci mogą zgłaszać swoje problemy i otrzymywać bezpłatne konsultacje. Drugą, długoterminową inicjatywą jest opublikowanie „Czarnej księgi” programu „Czyste powietrze”, a następnie „Białej księgi”. Pierwsza książka będzie zawierać opisy nieuczciwych praktyk zgłoszonych za pośrednictwem infolinii, a także konkretne przypadki oszustw i nadużyć, podczas gdy druga będzie zawierać zalecenia dla programu „Czyste powietrze” w jego zmienionej formie.
REKLAMA: REKLAMA: REKLAMA:
