W krajach charakteryzujących się znacznymi dysproporcjami społecznymi nastolatkowie mocno wierzą, że przewyższą osiągnięcia swoich rodziców. Stanowi to jaskrawy kontrast z tzw. krzywą Wielkiego Gatsby'ego, koncepcją znaną z dyskusji ekonomicznych, jak ujawniły badania opublikowane w „Science” z udziałem polskiego uczestnika.
W dziedzinie ekonomii uważa się, że wyższy poziom nierówności społecznych w społeczeństwie sprawia, że wspinanie się po szczeblach drabiny społecznej staje się coraz trudniejsze. Zjawisko to zostało nazwane „krzywą Wielkiego Gatsby’ego”, odnosząc się do głównego bohatera powieści F. Scotta Fitzgeralda. Postać ta szybko zdobywa bogactwo, ale nie jest akceptowana przez elitę, ponieważ hierarchie społeczne są głęboko zakorzenione. „W Polsce bardziej stosowne może być odwołanie się do „krzywej Wokulskiego”” – żartuje współautor prof. Artur Pokropek z IFIS PAN i IBE-PIB, nawiązując do awansu postaci w „Lalce” Prusa.
Piętnastolatków poproszono o ocenę aktualnej pozycji ich rodziny w hierarchii społecznej w skali od 1 do 10. Zostali również poproszeni o przewidzenie, gdzie wyobrażają sobie siebie w tej hierarchii w wieku 30 lat. Dodatkowo zostali zapytani o zawody ich rodziców i ich własne aspiracje zawodowe w wieku 30 lat. Wyniki tego badania, przeprowadzonego przez Francescę Borgonovi z University College London i Artura Pokropka, zostały opublikowane w Science.
Autorzy badania badają mobilność społeczną, zdefiniowaną jako przemieszczanie się jednostek lub grup w obrębie lub między klasami społecznymi (zakładając, że talent jest równomiernie rozłożony w różnych grupach społecznych i demograficznych). „Mobilność społeczna odzwierciedla, czy społeczeństwo zapewnia równe szanse na sukces ekonomiczny i społeczny, niezależnie od punktu wyjścia jednostki” – czytamy w publikacji w „Science”.
Z badania obejmującego prawie pół miliona 15-latków w 57 krajach – przeprowadzonego w ramach badania PISA – można wywnioskować, że młodzi ludzie w dużej mierze nie przejmują się tzw. krzywą Gatsby'ego. Ich aspiracje wykraczają poza tę krzywą: w krajach o wyraźnych nierównościach społecznych (takich jak te w Ameryce Południowej) – nastolatkowie często uważają, że mogą zarobić znacznie więcej niż ich rodzice. W przeciwieństwie do tego,
