„Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej (UINP) planuje przeprowadzić w 2025 roku poszukiwania szczątków ofiar tragedii wołyńskiej” – poinformowano na stronie internetowej Instytutu. Dodano, że poszukiwania odbędą się „w odpowiedzi na apel obywateli polskich”.
Lipiec 2024, obchody 81. rocznicy zbrodni wołyńskiej. Uroczystość przy stołecznym Pomniku Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II Rzeczypospolitej
„W tym roku do Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej zaczęły napływać zapytania od obywateli Polski dotyczące możliwości poszukiwania i ekshumacji szczątków członków ich rodzin. Otrzymano wniosek w sprawie przeprowadzenia takich prac na terenie obwodu rówieńskiego” – napisano w komunikacie UINP. „Po rozpatrzeniu wniosku UINP zamierza uwzględnić prace poszukiwawcze na terenie obwodu rówieńskiego w planie pracy i działań na rok 2025”.
Jak zaznaczono w komunikacie, Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej „pozostaje otwarty na współpracę z polskimi instytucjami w zakresie poszukiwania, konserwacji i opieki nad miejscami pamięci Ukraińców w Polsce i Polaków na Ukrainie”.
UINP: Decyzja o poszukiwaniu szczątków ofiar „tragedii wołyńskiej” w drodze wyjątku
W komunikacie zaznaczono, że „od dłuższego czasu nie funkcjonują oficjalne, międzyinstytucjonalne mechanizmy rozwiązywania problematycznych kwestii ze stroną polską w sprawach przywracania i utrwalania miejsc pamięci”, więc UINP „skłania się ku decyzji wychodzenia naprzeciw interesom obywateli Polski w drodze wyjątku”. Strona polska – jak wynika z komunikatu szefa Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej Antona Drobowycza – zostanie zaproszona „w roli obserwatora„, zaś strona ukraińska ma ”przejąć rolę koordynatora w prowadzeniu działań poszukiwawczych”.
„Dlatego w przypadku otrzymania od obywateli Polski niezbędnych wyjaśnień w sprawie lokalizacji potencjalnych miejsc poszukiwań, postaramy się im pomóc pomimo wojny i trudnej sytuacji gospodarczej ” – napisano. Zaznaczono, że „wobec ograniczonej liczby specjalistów oraz kontynuacji wojny Rosji na pełną skalę z Ukrainą, której towarzyszą prace poszukiwawczo-ekshumacyjne poległych żołnierzy i ludności cywilnej, skuteczność realizacji prac poszukiwawczych będzie zależała także od dostępnych środków”.
Polsko-ukraińskie memorandum o współpracy
W czerwcu 2022 r. resorty kultury Ukrainy i Polski podpisały „Memorandum o współpracy w dziedzinie pamięci narodowej”. Dokument przewidywał utworzenie ukraińsko-polskiej grupy roboczej pod przewodnictwem wiceministrów kultury, która będzie realizować wspólne umowy o współpracy państwowej w zakresie poszukiwań, ekshumacji, pochówku, upamiętnienia, legalizacji, rekonstrukcji i ochrony prawnej miejsc upamiętnienia i pochówku.
Ukraiński instytut na stronie internetowej podał, że w 2023 r. Ukraina „spełniła postulaty Polski i zgodnie z Memorandum przeprowadzono wspólne ukraińsko-polskie badania w celu ustalenia lokalizacji polskich pochówków na terenie dawnego cmentarza wiejskiego we wsi Sadowe, w rejonie (powiecie) czortkowskim w obwodzie tarnopolskim Ukrainy”.
Na początku 2024 r. kwestie historyczne poruszono podczas polsko-ukraińskich konsultacji międzyrządowych podczas wizyt premiera Donalda Tuska w Kijowie i premiera Denysa Szmyhala w Warszawie. Ministerstwo kultury w Kijowie zatwierdziło skład ukraińskiej części Ukraińsko-Polskiej Grupy Roboczej ds. pamięci narodowej. UIPN przekazał, że do 1 października 2024 r. nie otrzymał informacji o utworzeniu polskiej części Grupy Roboczej.
Ukraiński instytut zaznaczył też, że od 2019 roku strona ukraińska co najmniej trzykrotnie udzieliła zgody stronie polskiej na prowadzenie prac i badań w polskich miejscach pamięci na Ukrainie, ale prośba Ukrainy o przywrócenie tablicy pamiątkowej w miejscu pochówku żołnierzy UPA na górze Monastyr pozostaje niespełniona. Tymczasem – jak zaznaczono w komunikacie „przywrócenie tablicy w pierwotnej formie z nazwiskami osób pochowanych w tej zbiorowej mogile było przedmiotem negocjacji między prezydentami obu krajów” – przypomniała ukraińska instytucja.
