W Łodzi powstaje muzeum, które upamiętni dziecięce ofiary Niemców z założonego przez nich obozu. Równolegle IPN prowadzi poszukiwania miejsc, gdzie zmarłe w tym miejscu odosobnienia dzieci były grzebane.
Obóz dziecięcy przy ul. Przemysłowej w Łodzi.
Marek Kozubal
Instytut prowadził takie prace na cmentarzu św. Wojciecha w Łodzi przy ul. Kurczaki. Ich celem było odnalezienie szczątków dzieci – ofiar niemieckiego obozu przy ul. Przemysłowej w Łodzi. Zbadano trzy miejsca i odnaleziono szczątki dziecka.
„Wstępna ocena antropologiczna pozwala przypuszczać, iż należą one do poszukiwanej ofiary, która zmarła w obozie w marcu 1944 r. Odnalezione szczątki zostały podjęte i zostaną poddane oględzinom antropologicznym oraz identyfikacji genetycznej” – poinformował IPN.
Pierwsze prace poszukiwawcze ofiar niemieckiego obozu zespół Instytutu Pamięci Narodowej przeprowadził w lipcu 2023 r. Odnaleziono wówczas szczątki nastolatka, Zdzisława Kafarskiego, młodocianej ofiary zbrodni niemieckiej. W listopadzie 2023 r., kwietniu i sierpniu 2024 r. przeprowadzono kolejne etapy prac, podczas których odnaleziono szczątki następnych dziesięciu osób, przypuszczalnie należące do nastoletnich chłopców, którzy ponieśli śmierć w obozie w 1943 i 1944 r. Ich tożsamość mają potwierdzić badania genetyczne.
IPN zapowiada, że prace na terenie cmentarza św. Wojciecha w Łodzi będą kontynuowane.
Kiedy powstał obóz dla dzieci w Łodzi
Instytut przypomina, że Polenjugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt, czyli obóz przy Przemysłowej funkcjonował w latach 1942-1945. Został utworzony na obszarze wydzielonym z łódzkiego getta i zarządzała nim niemiecka Policja Bezpieczeństwa. Mieścił się przy ulicach: Przemysłowej, Emilii Plater i Górniczej. Przez obóz przeszło około 2-3 tys. polskich dzieci, a liczba jego ofiar sięga około dwustu. Małoletni więźniowie umierali z głodu, chorób i wycieńczenia. W trakcie badań prowadzonych przez naukowców Instytutu ustalono dane dotyczące pochówków 77 osób.
W 2021 r. wicepremier i minister kultury Piotr Gliński zapowiedział, że w Łodzi powstanie muzeum poświęcone ofiarom tego obozu. List intencyjny w tej sprawie podpisali minister oraz szef łódzkiego oddziału IPN i Rzecznik Praw Dziecka.
Z odpowiedzi na interpelację poselską posłanki Lewicy Pauliny Matysiak, udzielonej przez wiceminister kultury Martę Cienkowską wynika, że resort nie wycofuje się z tej inwestycji, chociaż nie wiadomo jeszcze kiedy powstanie wystawa stała muzeum i ile będzie ona kosztowała.
Muzeum nabyło już nieruchomości przy ul. Przemysłowej 34 i Przemysłowej 29A za łączną kwotę 2,6 mln zł. Następnie 20 września 2023 r. Rada Miejska w Łodzi podjęła uchwały o przekazaniu w drodze darowizny kolejnych nieruchomości oraz wyrażeniu zgody na sprzedaż w drodze bezprzetargowej lokali użytkowych na rzecz tej placówki.
Gdzie powstanie nowe łódzkie muzeum
Marta Cienkowska wyjaśnia, że przekazane muzeum nieruchomości znajdowały się na terenie zajmowanym od grudnia 1942 r. do stycznia 1945 r. przez obóz główny. Zatem muzeum zostanie umiejscowione przy ul. Przemysłowej, gdzie znajdowała się główna brama obozu. Obejmie też dawny budynek administracji obozu (tzw. Verwaltung), który jest własnością tej placówki.
Wiceminister kultury zapowiada, że w planach jest przeprowadzenie konkursu na wystawę w budynku dawnej komendantury wraz z wykonaniem dokumentacji projektowej. To jednak – jak wyjaśnia Marta Cienkowska, uzależnione jest od zakończenia procesu nabywania nieruchomości mających wejść w skład kompleksu siedziby stałej muzeum. W listopadzie 2024 r. decyzją Rady Miejskiej w Łodzi na rzecz muzeum przekazane zostały kolejne działki terenu.
Jaka będzie główna narracja muzeum przy Przemysłowej
W magazynie muzeum przechowywanych jest obecnie 616 obiektów. Placówka ta zgromadziło także wielogodzinne nagrania audio oraz audio-wideo zawierające relacje byłych więźniów obozu przy ul. Przemysłowej i innych „dzieci wojny” (np. relacje „Dzieci Zamojszczyzny”). Na bazie tych elementów osnuta ma być wystawa stała.
Marta Cienkowska zakłada, że siedziba nowoczesnego muzeum powinna zostać wyposażona w salę przeznaczoną dla prelekcji, spotkań ze świadkami historii, lekcji muzealnych, warsztatów czy prezentacji filmowych. Konieczne jest również utworzenie przestrzeni pracy dla zespołu naukowego instytucji, powierzchni biurowej na potrzeby administracyjne, magazynowe, urządzenia sanitarne, wyposażenie siedziby w udogodnienia komunikacyjne dla osób z niepełnosprawnościami.
Jaki będzie koszt inwestycji przy ul. Przemysłowej w Łodzi
„Całkowity koszt inwestycji polegającej na budowie siedziby stałej nie jest obecnie znany, bowiem uzależniony jest od ostatecznej koncepcji zagospodarowania terenu, a ta ma być wyłoniona w konkursie architektonicznym. Na obecnym etapie istnieje jedynie wstępna koncepcja zagospodarowania nieruchomości przeznaczonych pod siedzibę stałą Muzeum. Realizacja inwestycji zależy także od niepodjętych jeszcze decyzji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczących przeznaczenia środków finansowych na ten cel pochodzących z budżetu oraz ewentualnie od możliwości pozyskania środków ze źródeł zewnętrznych (programów przeznaczonych na realizację przedmiotowych inwestycji)” – tłumaczy w odpowiedzi na interpelację poselską Marta Cienkowska.
