Bez modyfikacji w kształcie polityki zdrowotnej i fiskalnej, Polska ma możliwość osiągnięcia statusu społeczeństwa wolnego od dymu papierosowego do 2046 roku. Istnieją jednak scenariusze, które mogą nieco przyspieszyć ten proces.
Dominika Pietrzyk
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), status społeczeństwa wolnego od dymu papierosowego mogą uzyskać kraje, w których odsetek palących nie przekracza 5 proc. w gronie dorosłych. Aktualnie w Polsce papierosy pali średnio co trzeci dorosły, co odpowiada niemal 8 milionom osób; według prognoz Kantar na rok 2024, 27 proc. dorosłych w wieku od 18 do 75 lat. Jednocześnie, jak wynika z raportu „#5PROCENTPOLSKI. Scenariusze wiodące do osiągnięcia przez Polskę 5 proc. odsetka palaczy”, opracowanego przez Adres Media na zlecenie Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, w oparciu o dane Kantar Polska – obecnie większy odsetek dorosłych sięga po papierosy niż w 2019 roku, kiedy to było to 18 proc. w populacji 18–75, co stanowiło najniższy wynik w ciągu ostatnich 25 lat.
Scenariusz życzeniowy: Polacy przestaną palić papierosy w 2046 roku
– Gdyby w Polsce, gdzie papierosy pali obecnie około 27 proc. dorosłych, ten odsetek spadł do 5 proc., tak jak sugeruje Światowa Organizacja Zdrowia, byłoby to ogromne osiągnięcie nie tylko dla polskiej polityki antynikotynowej, ale dla naszej polityki zdrowotnej w ogóle – mówi dr Paweł Kuczyński, socjolog z Uniwersytetu Civitas i autor raportu.
W publikacji przedstawiono trzy scenariusze przewidujące czas, w którym Polska mogłaby stać się „krajem wolnym od dymu papierosowego”. Pierwszy z nich – „życzeniowy” – zakłada, że odsetek palaczy w Polsce osiągnie 5 proc. w 2046 roku. Towarzyszy temu założenie, że odsetek dorosłych palaczy będzie stopniowo malał o 1 pkt proc. rocznie. Jednocześnie w polityce antynikotynowej państwa nie przewiduje się żadnych zmian, a głównym punktem odniesienia w walce z uzależnieniem od nikotyny pozostają zalecenia WHO, co oznacza, że Polska realizuje jedynie te przepisy, do których zobowiązuje nas Konwencja ramowa WHO o ograniczeniu użycia tytoniu.
Zakładając, że polityka antynikotynowa w Polsce nie ulegnie zmianie, autorzy raportu przewidują, że do 2046 roku palenie tytoniu przyczyni się do około 1,78 miliona zgonów.
Interwencje fiskalne. Jaka powinna być akcyza na papierosy?
Scenariusz „umiarkowanie optymistyczny” zakłada, że Polacy przestaną palić papierosy do około 2039 roku – pod warunkiem, że polityka fiskalna będzie wspierała cele zdrowotne poprzez ścisłe powiązanie wysokości akcyzy na wyroby nikotynowe z ich toksycznością. Taki scenariusz uwzględnia również rosnącą świadomość polskiego społeczeństwa na temat zagrożeń zdrowotnych związanych z paleniem papierosów oraz zmianę preferencji zakupowych dorosłych palaczy, na którą coraz większy wpływ mają dostępność nowych rodzajów wyrobów nikotynowych, takich jak e-papierosy, podgrzewacze tytoniu oraz saszetki nikotynowe – wynika z raportu.
Autorzy publikacji wskazują, że zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC), działającej przy WHO, akcyza na papierosy – jako najbardziej toksyczne spośród wszystkich wyrobów nikotynowych – powinna być najwyższa i rosnąć szybciej niż w przypadku innych produktów. W związku z tym w tym scenariuszu przewiduje się stworzenie rejestru toksyczności wyrobów nikotynowych, który będzie służył jako podstawa do różnicowania stawek akcyzy w zależności od szkodliwości danego produktu.
– Interwencje fiskalne mogą wpływać na zachowania społeczne. Mogą kształtować wybory zdrowotne i decyzje zakupowe osób uzależnionych od nikotyny. W tym kontekście można je traktować jako narzędzia realizujące politykę zdrowotną – zauważa dr Izabella Anuszewska, socjolożka z Kantar Polska.
Z danych Eurostatu wynika, że ceny papierosów w Polsce są jednymi z najniższych w UE. Taniej
Źródło
