"Jak ocenia Pani/Pan obecny Trybunał Konstytucyjny, kierowany przez Julię Przyłębską?" – takie pytanie zadaliśmy uczestnikom sondażu SW Research dla rp.pl.
Jarosław Kaczyński i Julia Przyłębska
Trybunałowi Konstytucyjnemu poświęcone są artykuły 188-197 konstytucji.
Jaką funkcję pełni w Polsce Trybunał Konstytucyjny?
Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Sędzią Trybunału Konstytucyjnego można być tylko raz.
Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Do 2016 roku kadencja prezesa TK upływała wraz z jego odejściem z Trybunału — jednak artykuł 10 ust. 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK z 30 listopada 2016 r. ustanowił ją na sześć lat.
Przepis ten doprowadził do kryzysu w obecnym Trybunale Konstytucyjnym. Prezes Julia Przyłębska została prezesem TK 20 grudnia 2016 roku — już po opublikowaniu ustawy z 30 listopada (co wydarzyło się dzień wcześniej), ale przed jej wejściem w życie (co miało miejsce 3 stycznia 2017 roku). W związku z tym sama Przyłębska uważa, że jej kadencja na stanowisku prezesa TK zakończy się, gdy zakończy się jej dziewięcioletnia kadencja sędziego Trybunału — ale grupa sędziów (z wiceprezesem Trybunału Konstytucyjnego Mariuszem Muszyńskim na czele) przekonywała, że Przyłębska od grudnia 2022 roku nie jest już prezesem Trybunału. W 2023 roku spór ten sparaliżował prace Trybunału, który nie był w stanie zebrać się w pełnym składzie.
Skład Trybunału Konstytucyjnego (stan na 17 kwietnia 2024 roku)
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją; zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie; zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami; zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga też spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
Wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między nim, a premierem, złożył ostatnio w Trybunale prezydent Andrzej Duda. Wniosek ma związek z — jak czytamy na stronie kancelarii prezydenta – „próbą nielegalnego usunięcia ze stanowiska prokuratora krajowego Dariusza Barskiego oraz niezgodną z prawem próbą wskazania nowego pełniącego obowiązki prokuratora krajowego (…)”.
Najgłośniejszym orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w ostatnich latach było uznanie, że przepisy pozwalające na aborcję w związku z wykrytymi wadami płodu są niezgodne z konstytucją. Tym samym przepisy regulujące aborcję w Polsce zostały zaostrzone co wywołało falę protestów w kraju. Nowa koalicja rządząca w umowie koalicyjnej zapowiedziała działania, które mają unieważnić to orzeczenie.
Obecna większość oskarża Trybunał Konstytucyjny o to, że jest on organem podporządkowanym PiS i zapowiada zmiany w tej instytucji. Krytycy Trybunału Konstytucyjnego często przypominają wypowiedzi prezesa PiS, Jarosława Kaczyńskiego, który w TVP nazwał Julię Przyłębską swoim „odkryciem towarzyskim”. – Ona jest prezesem TK, ale to są całkiem prywatne znajomości, bardzo lubię u niej bywać. Zresztą tam wiele osób bywa, to jest bardzo towarzyska (osoba) – mówił w 2019 roku prezes PiS.
Krytycy Trybunału zwracają też uwagę, że w składzie TK zasiadają dziś niedawni posłowie PiS — Stanisław Piotrowicz i Krystyna Pawłowicz.
Sondaż: 60 proc. badanych w wieku powyżej 50 lat uważa, że Trybunał Konstytucyjny jest zależny od PiS
Uczestników sondażu SW Research dla rp.pl zapytaliśmy jak oceniają Trybunał Konstytucyjny kierowany przez Julię Przyłębską.
Ocena Trybunału Julii Przyłębskiej
Infogram
Na tak zdane pytanie 15,6 proc. badanych odpowiedziało, że jest to niezależna instytucja.
46,1 proc. respondentów jest zdania, że jest to instytucja podporządkowana PiS.
38,3 proc. badanych nie ma zdania w tej sprawie.
– Obecnego Trybunału jako niezależnego nie może określić 6 na 10 badanych po 50 roku życia i co druga osoba z wyższym wykształceniem. Instytucja, którą kieruje Julia Przyłębska jest zależna od PiS zdaniem 3/5 respondentów posiadających dochody wyższe niż 5000 zł netto miesięcznie i podobnego odsetka (61%) osób z miast liczących od 200 tys. do 499 tys. mieszkańców — komentuje wyniki badania Adam Jastrzębski, senior project manager w SW Research.
Metodologia badania
Badanie zostało przeprowadzone przez agencję badawczą SW Research wśród użytkowników panelu on-line SW Panel w dniach 16-17 stycznia 2024 r. Analizą objęto grupę 800 internautów powyżej 18. roku życia. Próba została dobrana w sposób losowo-kwotowy. Struktura próby została skorygowana przy użyciu wagi analitycznej tak, by odpowiadała strukturze Polaków powyżej 18. roku życia pod względem kluczowych cech związanych z przedmiotem badania. Przy konstrukcji wagi uwzględniono zmienne społeczno-demograficzne.
