Fale upałów coraz bardziej wpływają na system penitencjarny. Więźniowie wyrażają skargi dotyczące dusznych warunków, niewystarczających wentylatorów i problemów z wentylacją cel. Rzecznik Praw Obywatelskich wzywa do natychmiastowego działania, podczas gdy Służba Więzienna przedstawia proponowane środki. Stanowi to wczesne ostrzeżenie przed zbliżającym się kryzysem klimatycznym… w murach więziennych.
/ Tadeusz Koniarz/REPORTER / Reporter
Wraz z nadejściem letnich upałów Biuro Komisarza Praw Człowieka zaobserwowało wzrost liczby skarg od więźniów . Zgłaszają oni przytłaczające warunki życia w swoich celach — przegrzane, duszne i często pozbawione skutecznej wentylacji. Dostęp do wentylatorów jest również powodem do obaw, ponieważ ich używanie podlega zatwierdzeniu przez władze więzienne. Komisarz, działając jako konstytucyjny podmiot chroniący prawa człowieka, interweniował, pytając Służbę Więzienną o konkretne środki mające na celu zapewnienie zdrowia i bezpieczeństwa osób osadzonych. Odpowiedź instytucji wskazuje, że problem jest dostrzegany , ale czy wdrażane rozwiązania są wystarczające?
Reklama
Skargi więźniów: Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje działania
Coraz częstsze i poważniejsze fale upałów wpływają również na zakłady karne i ośrodki zatrzymań. To właśnie w tych miejscach — oddalonych od publicznej kontroli — napięcia wynikające z wysokich temperatur nasilają się. Przez lata Komisarz Praw Człowieka otrzymywał wiele raportów od więźniów latem, w których podkreślano trudne warunki życia: ciasne, duszne cele, niewystarczającą liczbę wentylatorów i nieskuteczną naturalną wentylację.
„W okresie letnim Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje liczne prośby od więźniów dotyczące dyskomfortu spowodowanego wysoką temperaturą w celach oraz odmową zapewnienia wentylatorów przez dyrektorów zakładów karnych” – czytamy w oficjalnym komunikacie Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 3 czerwca 2025 r.
W związku ze zbliżającym się sezonem letnim zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski wysłał list do Dyrektor Generalnej Służby Więziennej płk Renaty Niziołek , pytając o przygotowania do lata , które, jak zauważył, „może być uciążliwe i niebezpieczne — zarówno dla więźniów, jak i personelu więziennego”.
Działania Służby Więziennej: Remonty, napoje i wentylatory, ale nie powszechne
W odpowiedzi do Rzecznika Praw Obywatelskich Służba Więzienna podkreśliła, że problem rosnących temperatur jest dostrzegany i że od lat podejmowane są działania naprawcze . Pułkownik Renata Niziołek zauważyła, że ze względu na „szczególną wagę” tej sprawy, wdrażane są inwestycje i strategie organizacyjne mające na celu poprawę warunków w celach.
„ Od wielu lat podejmowane są działania organizacyjne, które mają zapewnić termomodernizację istniejących obiektów ” – stwierdza Niziołek. Nowe pawilony projektowane są z myślą o izolacji termicznej , a w starszych blokach instalowane są systemy wentylacji mechanicznej. Podobno administracje więzienne są również zobowiązane do przeprowadzania corocznych przeglądów systemów wentylacyjnych oraz ich czyszczenia i naprawy w razie potrzeby.
Wiąże się to również z koniecznością podjęcia konkretnych działań w okresach ekstremalnych upałów , takich jak:
- umożliwienie więźniom wentylacji cel,
- udzielanie pozwolenia na posiadanie fanów,
- zapewniając dodatkowe zimne napoje.
Dostęp kibiców do cel: przepisy pozwalają, praktyka różni się
Zgodnie z artykułem 110a § 2 Kodeksu karnego, osadzony może posiadać wentylator tylko za zgodą dyrektora jednostki penitencjarnej. Komplikacja polega nie tylko na uzyskaniu zgody, ale także na konieczności zapłaty za korzystanie z urządzenia elektrycznego .
„ W szczególnie uzasadnionych sytuacjach , zwłaszcza gdy osadzony nie ma środków finansowych i pracuje nieodpłatnie”, dyrektor może odstąpić od pobierania opłat . W piśmie podkreślono: „Sugeruje się rozważenie zastosowania zwolnienia z opłat za korzystanie z takiego sprzętu, powołując się na wysokie temperatury jako uzasadnienie”.
Niemniej jednak w praktyce okazuje się, że wielu więźniom odmawia się pozwolenia na korzystanie z wentylatorów , nawet w warunkach fali upałów. KMPT — jednostka działająca pod nadzorem Rzecznika Praw Obywatelskich — zgłosiła przypadek, w którym pomimo ekstremalnego upału odmówiono pozwolenia, co doprowadziło do różnych form niepokojów . W jednym zakładzie w 2023 r. aż 12 więźniów odmówiło przyjęcia kolacji, co zostało uznane za bunt.
Wysokie temperatury nie tylko powodują dyskomfort, ale i realne zagrożenia
Jak podkreśla Komisarz Praw Człowieka , podwyższone temperatury stanowią zagrożenie nie tylko dla komfortu, ale przede wszystkim dla zdrowia więźniów , zwłaszcza tych z wrażliwych grup demograficznych, takich jak osoby starsze . „Nieprzyjemne warunki życia w lecie mogą wywołać niepokoje wśród więźniów i stwarzać ryzyko wystąpienia nadzwyczajnych incydentów” – podkreśla komunikat Komisarza Praw Człowieka.
Ten problem nie dotyczy wyłącznie Polski. Europejski Komitet ds. Zapobiegania
