W sobotę, 19 kwietnia, mija 82. rocznica wybuchu powstania w warszawskim getcie. Co zaplanowano na obchody w Warszawie? Jaki jest harmonogram wydarzeń?
Pomnik Bohaterów Getta
Marek Kozubal
Główne obchody rocznicowe rozpoczną się w sobotnie południe przy Pomniku Bohaterów Getta w Muranowie. W wydarzeniu wezmą udział przedstawiciele społeczności żydowskiej, weterani, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, a także przedstawiciele władz państwowych i lokalnych, dyplomaci oraz mieszkańcy Warszawy.
W południe w Warszawie oraz innych miastach w Polsce uruchomione zostaną sygnały alarmowe na minutę. Będzie to sygnał ciągły. Równocześnie posłuży to jako test działania systemu ostrzegania w stolicy.
Marsz Pamięci Powstańców
Następnie uczestnicy Marszu Pamięci złożą kwiaty przy kolejnych miejscach pamięci związanych z warszawskim gettem. Trasa marszu obejmuje: Pomnik Bohaterów Getta – właz (pl. Bohaterów Getta Warszawskiego), Pomnik Żegoty (pl. Bohaterów Getta Warszawskiego), płyta Szmula Zygielbojma (ul. Edelmana 6), bunkier Anielewicza (róg Miłej i Dubois), Umschlagplatz (ul. Stawki 4/6).
Tego dnia wolontariuszki i wolontariusze będą rozdawać papierowe żonkile, symbolizujące pamięć, szacunek i nadzieję. Kwiaty te nawiązują do postaci Marka Edelmana, ostatniego przywódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej, który co roku w rocznicę powstania w getcie otrzymywał je od anonimowego darczyńcy. Sam również co roku, 19 kwietnia, składał żółte kwiaty – najczęściej żonkile – pod Pomnikiem Bohaterów Getta. Akcja organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN ma na celu szerzenie tego symbolu oraz edukację na temat powstania.
Powstanie w getcie warszawskim
W 1940 roku Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy, skupiając tam prawie pół miliona Żydów z miasta i okolic. Uwięzieni w getcie ludzie umierali z powodu głodu, chorób, niewolniczej pracy oraz byli mordowani w egzekucjach. Latem 1942 roku, podczas wielkiej akcji likwidacyjnej, Niemcy przetransportowali z getta do obozu zagłady w Treblince blisko 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, zrodziła się idea zbrojnego oporu.
W nocy z 18 na 19 kwietnia 1943 roku, getto zostało otoczone przez niemieckich żandarmów oraz policję granatową. Tego dnia jego mieszkańcy przygotowywali się do wigilii święta Pesach. Członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej, uprzedzeni przez polski ruch oporu, postanowili stawić zbrojny opór niemieckiemu okupantowi. O świcie, w poniedziałek 19 kwietnia, niemieckie oddziały dowodzone przez pułkownika Ferdinanda von Sammern-Frankenegga wkroczyły bramą od strony ul. Nalewki do opuszczonej dzielnicy żydowskiej z zamiarem jej likwidacji. Spotkały jednak zbrojny opór ze strony kilkuset słabo uzbrojonych członków ŻOB oraz Żydowskiego Związku Wojskowego. Tak rozpoczęło się powstanie.
Pierwsze walki miały miejsce w rejonie ul. Gęsiej oraz na skrzyżowaniu ulic Zamenhofa i Miłej. Niemcy wówczas wycofali się z terenu getta. Tego samego dnia, po kilku godzinach przerwy, niemieckie oddziały dowodzone przez Jürgena Stroopa ponownie wkroczyły do dzielnicy, gdzie doszło do starć u zbiegu ulic Nalewki i Gęsiej.
Walki trwały do 15 maja 1943 roku, choć sporadyczne potyczki miały miejsce aż do czerwca. Był to największy akt zbrojnego oporu Żydów podczas II wojny światowej.
