AI w sądach i kancelariach. Jak uniknąć błędów, które kosztują najwięcej?

AI zdążyła już rozgościć się w kancelariach i coraz śmielej zbliża się do sądowych sal, ale ta zmiana nie przypomina wdrożeń znanych z innych branż. Tu każdy błąd ma wymiar procesowy i może skutkować konsekwencjami, których nie da się cofnąć. W praktyce oznacza to, że zanim pojawi się decyzja o wdrożeniu, trzeba upewnić się, że narzędzie działa w sposób w pełni kontrolowalny i nie narusza fundamentalnych zasad poufności, bo stawką może być nawet wynik sprawy.

W centrum tej dyskusji pojawia się kwestia transparentności i weryfikowalności źródeł. Bo i prawo nie operuje przecież przypuszczeniami ani propozycjami. To sprawia, że każda forma automatyzacji staje się obszarem szczególnie wrażliwym i wymaga nie tylko zgodności z regulacjami, lecz także kontroli nad sposobem, w jaki powstaje odpowiedź algorytmu.

Horyzont zmian jest fascynujący, ale i… niepokojący, bo rozwój ogólnodostępnych narzędzi AI wyprzedza tempo ich odpowiedzialnego wdrażania.

A Polska znajduje się dziś w punkcie, w którym trzeba nadrobić dystans, zanim nastąpi przełom.

Adopcja rośnie wolniej niż entuzjazm

Europa coraz wyraźniej inwestuje w automatyzację procesów, jednak tempo zmian jest nierówne. Według danych Eurostatu z 2024 roku[1] około 13,5 procent firm w Unii Europejskiej korzystało z rozwiązań sztucznej inteligencji, a kraje takie jak Dania, Szwecja i Belgia wyznaczają kierunek i podnoszą poprzeczkę w wykorzystaniu technologii w usługach.

Tymczasem Polska ma przed sobą drogę dłuższą, niż mogłoby się wydawać. W ubiegłym roku tylko 5,9 procent polskich firm korzystało z AI, co plasowało nas wśród krajów o najniższej adopcji w Europie. Polskie firmy nie zwlekają jedynie z powodu kosztów. Wiele z nich wciąż nie ma gotowych struktur ani kompetencji, by przeprowadzić pełne wdrożenie, a poziom dojrzałości innowacyjnej sprawia, że nowe technologie pozostają częściej tematem rozmów, aniżeli elementem codziennej praktyki. Wyraźnie widać, że rośnie apetyt na technologię, ale samo wdrożenie wymaga narzędzi, którym można w pełni zaufać.

Trudno jednak ignorować fakty. Badania McKinsey[2] pokazują, że aż czterdzieści procent profesji należy do grupy szczególnie narażonej na automatyzację, a wśród nich znajdują się także środowiska prawnicze, zwłaszcza tam, gdzie duża część pracy sprowadza się do powtarzalnych, rutynowych czynności wykonywanych przez aplikantów i młodszych prawników. Sztuczna inteligencja może przejąć nawet połowę takich zadań, co nie tylko skraca czas pracy, ale pozwala przekierować energię na działania wymagające argumentacji, oceny ryzyka i odpowiedzialności zawodowej.

Prawnicy potrzebują narzędzi, których mogą być pewni

W branży prawniczej technologia zatem wpływa na tok sprawy, kształtuje opinie i może zaważyć na wyniku. Dlatego obawy prawników nie są przesadą. Według raportu Future Ready Lawyer[3] aż 41 procent prawników w kancelariach i 37 procent w działach prawnych wyraża wątpliwości co do rzetelności wyników AI. Co więcej, prawie tyle samo obawia się naruszenia tajemnicy zawodowej oraz wycieku danych.

Ryzyko nie wynika wyłącznie z błędu algorytmu. Źródłem problemu jest korzystanie z narzędzi opartych na niezweryfikowanych lub nieaktualnych treściach, a także brak pełnej transparentności modeli działających na zasadzie tak zwanej czarnej skrzynki. Prawnik musi wiedzieć nie tylko, co model odpowiada, ale również, dlaczego odpowiedział w taki sposób. Sztuczna inteligencja może być wsparciem w analizie dokumentów, due diligence czy researchu, ale tylko wtedy, kiedy jest zrozumiała, wyjaśnialna i działa na materiałach, które nie budzą wątpliwości.

W tej dyskusji kluczową rolę odgrywa koncepcja Godnej Zaufania AI[4], opracowana przez ekspertów Unii Europejskiej, która definiuje podstawowe wymogi technologii wykorzystywanej w obszarze prawa. Systemy muszą być zgodne z przepisami, bezpieczne pod względem danych, etyczne, wyjaśnialne i odporne na błędy, a przede wszystkim muszą umożliwiać kontrolę ze strony człowieka, który ostatecznie bierze odpowiedzialność za wynik.

Kiedy stawką jest sprawiedliwość

Wymiar sprawiedliwości znajduje się w szczególnej sytuacji. Polskie sądy wciąż nie są w pełni zdigitalizowane, co oznacza, że potencjał automatyzacji procesów, analizy danych czy generowania uzasadnień pozostaje w dużej mierze niewykorzystany. Tam, gdzie brakuje cyfrowych akt, trudno wprowadzać technologie, które mogłyby usprawnić postępowanie, skrócić czas analizy spraw lub zwiększyć dostępność instytucji.

Sztuczna inteligencja mogłaby wesprzeć sędziów w analizie orzecznictwa, identyfikacji wzorców rozstrzygnięć czy przewidywaniu obciążeń w danym okresie. Eksperci wskazują jednak jednoznacznie, że AI nie może podejmować decyzji prawnych samodzielnie. O czym mowa? Może ona analizować, ale nie orzekać. Może pomagać, ale nie zastępować sędziego. To różnica fundamentalna, bez której wdrożenie AI w sądownictwie nie tylko nie przyspieszyłoby pracy, ale mogłoby naruszyć podstawowe zasady państwa prawa.

Ryzyka są natomiast konkretne. Algorytmy uczą się na danych historycznych i mogą powielać uprzedzenia lub błędy, a brak wyjaśnialności prowadzi do sytuacji, w których nie wiadomo, jak powstał konkretny wniosek.

„W prawie to niedopuszczalne”

Z jednej strony rośnie presja na efektywność i cyfryzację, z drugiej wymagania dotyczące bezpieczeństwa i jakości mają najwyższy priorytet. Prawnicy oczekują rozwiązań, które nie tylko przyspieszą pracę, ale będą w pełni zgodne z regulacjami i standardami etyki. Na rynku pojawia się coraz więcej produktów opartych o GenAI, w tym startupów, które obiecują rewolucję, ale często brakuje im solidnych fundamentów i wiarygodnych źródeł, na których opierają swoje odpowiedzi.

— W prawie to niedopuszczalne, bo każda pomyłka może oznaczać poważne konsekwencje prawne i reputacyjne. Dlatego tak istotne jest, aby systemy AI działały w sposób wyjaśnialny i odwoływały się do zweryfikowanych źródeł. Model, oparty na sprawdzonych danych, na kontrolowanych zasobach, bezpośrednio wpływa na jakość informacji i bezpieczeństwo pracy prawnika — mówi Marcin Kleina, Prezes Zarządu Wolters Kluwer Polska.

Kierunek zmian

Wraz z rozwojem regulacji i pojawianiem się oficjalnych rekomendacji samorządów prawniczych zmienia się sposób, w jaki kancelarie i instytucje powinny podchodzić do wdrożeń AI. Krajowa Izba Radców Prawnych podkreśla, że AI staje się koniecznością, jednak tylko pod warunkiem respektowania zasad poufności, zgodności z prawem i przejrzystości działania. Radca prawny odpowiada za swoje działania niezależnie od tego, czy korzysta z AI czy nie, co oznacza, że nie może przerzucić odpowiedzialności na narzędzie.

Ta perspektywa prowadzi do oczywistego wniosku. W sektorze prawniczym potrzebne są rozwiązania, które zapewniają zamknięty ekosystem, pełną weryfikowalność i pracę wyłącznie na sprawdzonych źródłach. Jeśli prawnik nie jest pewien, skąd pochodzi analiza, nie powinien traktować jej jako elementu argumentacji, lecz jedynie jako materiał pomocniczy.

Jak może wyglądać zaufana AI w praktyce?

Wszystkie te wątki — od niskiej adopcji AI w Polsce, przez obawy o rzetelność wyników, po ryzyka naruszenia tajemnicy zawodowej — sprowadzają się do jednego pytania praktycznego: jak ma wyglądać narzędzie, któremu prawnicy mogą realnie powierzyć część swojej pracy. Odpowiedź kryje się w połączeniu zamkniętego ekosystemu, zweryfikowanych źródeł i pełnej kontroli nad przepływem danych.

Przykładem takiej filozofii jest LEX Expert AI rozwijany w ramach ekosystemu LEX. To rozwiązanie bazuje na komentarzach, monografiach, procedurach i orzecznictwie, które już dziś stanowią podstawę pracy tysięcy prawników. Algorytm nie sięga do przypadkowych treści z sieci, a opiera się na zasobach, które zostały wcześniej zweryfikowane redakcyjnie i merytorycznie. Dla użytkownika kluczowe jest to, że analiza odbywa się w bezpiecznym środowisku, a dane wprowadzane do systemu nie trafiają do publicznych modeli. Prawnik może prowadzić z AI konwersację w języku naturalnym, pogłębiać argumentację, prosić o porównanie linii orzeczniczych czy wskazanie przepisów, mając pewność, że odpowiedzi są oparte na konkretnych, możliwych do sprawdzenia źródłach. W praktyce oznacza to ograniczenie ryzyka halucynacji, lepszą kontrolę nad procesem i spójność z wymogami stawianymi przez regulacje oraz samorządy zawodowe.

CZYTAJ WIĘCEJ: Jedyny czat AI dla prawników, bazujący na zasobach LEX — Wolters Kluwer Polska wprowadza LEX Expert AI

W stronę odpowiedzialnej automatyzacji

Przyszłość prawa będzie ściśle związana z automatyzacją. I nikt nie ma wątpliwości odnośnie tego, że sztuczna inteligencja może rozwiązać problemy związane z czasochłonnymi analizami i rutynowymi procesami. Stanie się tak jednak tylko wtedy, gdy działa na sprawdzonych fundamentach. Ostatecznie nie chodzi o to, aby wdrożyć AI jak najszybciej, lecz o to, by zrobić to w sposób, który realnie chroni klientów, kancelarie i wymiar sprawiedliwości.

[1] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20250123-3

[2] https://www.mckinsey.com/mgi/our-research/agents-robots-and-us-skill-partnerships-in-the-age-of-ai

[3] https://www.wolterskluwer.com/pl-pl/expert-insights/gen-ai-w-branzy-prawniczej

[4] https://www.gov.pl/web/ai/godna-zaufania-ai-czyli-jak-uzywac-sztucznej-inteligencji-zgodnie-z-wytycznymi-komisji-europejskiej-w-zakresie-etyki

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Google. Sponsor publikacji Udostępnij artykuł Newsletter Bądź na bieżąco z informacjami ze świata biznesu i finansów Zapisz się

Najpopularniejsze w BUSINESS INSIDER

Materiał promocyjny

Polska mieszkaniowa mapa się rozjeżdża. Dlaczego w 2026 wygrywać będą miasta, nie „rynek”

dzisiaj 17:01 Materiał promocyjny

AVÈNE TOLÉRANCE – niezawodna ulga dla skóry nadwrażliwej

dzisiaj 16:45 Materiał promocyjny

Jak przygotować flotę na 2026 rok? Cztery obszary, w których firmy szukają przewagi kosztowej

dzisiaj 10:09 Materiał promocyjny

Nowy język e-commerce. Sklepy zaczynają działać w logice „nie przeszkadzaj użytkownikowi”

dzisiaj 08:42 Biznes

Niemieckie wojsko ma miliardowy kontrakt z polsko-fińską firmą

wczoraj 20:20 Damian Słomski Materiał promocyjny

Polska transformacja energetyczna dodaje gazu. Czy to dobrze?

wczoraj 00:00 Materiał promocyjny

Jak SmartCAWI zmienia rynek badań online? Automatyzacja, transparentność i kontrola

wczoraj 00:00 Materiał promocyjny

Tysiąc powodów do świętowania! VW FS STORE bije rekord sprzedaży

środa 16:02 Materiał promocyjny

Rok 2026 w branży okiennej – trendy, perspektywy i zapowiedzi

środa 15:14 Materiał promocyjny

Szukają firm, które chcą zmienić zasady gry. Rusza konkurs „Twój biznes pod banderą sukcesu”!

środa 13:00 Tylko u nas Biznes

Szogun, Tuhaj-bej i list do Jarosława Kaczyńskiego. Orlen znów tropi afery

środa 06:00 Bartek Godusławski Materiał promocyjny

UE coraz bardziej odstaje od USA i Chin w rozwoju AI. To zagraża dobrobytowi i pozycji geopolitycznej Europy

wtorek 11:34 Materiał promocyjny

Edukacja kluczem do osiągnięcia finansowego spokoju ducha

wtorek 09:53 Materiał promocyjny

Nowy rozdział dla iRobot: dotychczasowy partner w roli inwestora

poniedziałek 16:40 Materiał promocyjny

Forum Przedsiębiorczości – PARP4digital. Dokąd zmierzają polskie innowacje – relacja z wydarzenia.

poniedziałek 16:35 Materiał promocyjny

Powstała Koalicja na Rzecz Zdrowia Jamy Ustnej. Nowa inicjatywa ma odpowiedzieć na kosztowny kryzys zdrowotny Polaków

poniedziałek 14:33 Materiał promocyjny

NEXT prezentuje limitowaną ofertę noworoczną

poniedziałek 13:00 Materiał promocyjny

Black Friday przestał być tylko świętem okazji. Stał się testem technologicznej dojrzałości rynku

poniedziałek 12:37 Materiał promocyjny

Łódzcy naukowcy wspierają pacjentów z cukrzycą

poniedziałek 10:00 Materiał promocyjny

Przyszłość handlu napędzana przez ludzi, technologię i odporność

poniedziałek 07:00 Tylko u nas Biznes

Michał Sołowow ma nowego partnera w atomowym biznesie. To znany na świecie gigant

poniedziałek 06:00 Bartek Godusławski Biznes

Jak z polskiej wsi dojść na globalny rynek. Trzech ekspertów o tym, jak naprawdę buduje się firmy światowej klasy

niedziela 12:20 Elżbieta Glapiak Biznes

Urząd Transportu Kolejowego grozi przewoźnikowi z Czech. Zaczęła się konkurencja na kolei i może jej zaraz nie być

12.12.2025 Jacek Frączyk Materiał promocyjny

mBank jest kobietą!

12.12.2025 Biznes

Cinkciarz.pl w upadłości. Syndyk wskazał, ile osób się zgłosiło po zwrot pieniędzy

12.12.2025 Damian Słomski Materiał promocyjny

Polacy dywersyfikują portfele poza Europą. Sprawdzamy, dlaczego coraz częściej wybierają Dubaj

12.12.2025 Materiał promocyjny

Era formularzy dobiega końca. Nowe preferencje Polaków w płatnościach online

12.12.2025 Materiał promocyjny

Innowacje, odwaga i… 175 tys. zł na rozwój! Rusza VI edycja konkursu „Twój biznes pod banderą sukcesu”

12.12.2025 Biznes

Nowy pracodawca Andrzeja Dudy dostał milionową karę. "Naruszenia i nieprawidłowości"

12.12.2025 Jakub Ceglarz Materiał promocyjny

Polacy mocno inwestują w OZE! | Onet Rano

12.12.2025 Materiał promocyjny

Jak zarządzać nowoczesnym zespołem? Oto kluczowe cechy lidera przyszłości

12.12.2025 Biznes

Państwowa spółka zbuduje elektrownię. Będzie produkować energię z gazu ziemnego

11.12.2025 Damian Słomski Biznes

Rośnie konkurencja na kolei w Polsce. Czeski przewoźnik obsłuży nowe połączenia

11.12.2025 Jacek Frączyk Biznes

Połowa wiatraków w Niemczech będzie polegać na polskim serwisie. Ważna transakcja

11.12.2025 Jacek Frączyk Biznes

Orlen zbuduje pierwszy przyzakładowy magazyn energii. Zdradził lokalizację

11.12.2025 Damian Słomski Materiał promocyjny

Pomaganie, które łączy. Wolontariat pracowniczy Procter & Gamble oczami jego uczestników

11.12.2025 Materiał promocyjny

Profesjonalna mobilność bez kompromisów

09.12.2025 Biznes

Były minister znalazł pracę. Trafi do zarządu państwowego banku

08.12.2025 Damian Słomski Biznes

Donald Trump wkracza w dużą transakcję. Sprawa dotyczy właściciela TVN

08.12.2025 Szymon Majewski Biznes

Lody Häagen-Dazs. Tak polski imigrant zbudował lodowe imperium

07.12.2025 Zuzanna Staszewska-Jedynasty Biznes

Mało znane fakty na temat właściciela TVN. Jego założyciele mają związek z Polską

07.12.2025 Paweł Rusak, Filip Waluszko Biznes

SMR-y mają zmienić cenę energii. Członek zarządu Respect Energy wyjaśnia [WYWIAD]

06.12.2025 Jacek Frączyk Materiał promocyjny

Bon na zakup laptopa jeszcze niewykorzystany? Nauczycielu: sprawdź, na jaki sprzęt warto postawić

05.12.2025 Biznes

Komisja Europejska ukarała giganta mediów społecznościowych. Trzy zarzuty

05.12.2025 Damian Słomski Biznes

Prezes firmy Drutex nie żyje. Wiadomo, do kogo trafią wszystkie akcje

05.12.2025 Damian Słomski Biznes

Netflix kupi część biznesu właściciela TVN. Zawrotna kwota

05.12.2025 Damian Słomski Materiał promocyjny

Oman – nowe centrum inwestycji dla Polaków. Dlaczego teraz warto tam kupić nieruchomość?

05.12.2025 Biznes

Koszt kaucjomatów w wielkiej sieci sklepów w Polsce. Kwota robi wrażenie

04.12.2025 Jacek Frączyk

Источник